آتشفشان روزنه‌ای در سطح زمین است که سنگ‌های گداخته، خاکستر و گازهای درون زمین از آن به بیرون فوران می‌کنند. فعالیت آتشفشانی با برون‌افکنی سنگهای مذاب، با گذشت زمان باعث پیدایش کوه‌های آتشفشانی بر سطح زمین می‌شود. آتشفشان‌ها معمولاً در نقاطی یافت می‌شوند که صفحه های سخت پوسته زمین‌ساخت، همگرایی یا واگرایی دارند. هر آتش فشان سه قسمت اصلی دارد : ۱ – دهانه که نوک آتشفشان است . ۲ – اتاقک مواد مذاب و داغ آتش فشان : محلی که مواد مذاب قبل از فوران آن جا جمع می شود . ۳ – مجرای مرکزی : محل اتصال اتاقک به دهان آتش فشان است .

درون زمین تودهٔ سنگهای آذرین با حرارت بسیار زیاد(حدود ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد و بیشتر ) وجود دارد که ماگما (تَفتال) نامیده می شود. ماگما با رسیدن به سطح زمین، سرد و جامد شده و گُدازه نامیده می‌شود که این فرایند باعث تشکیل آتشفشان می‌شود. در ماگما و گدازه حباب‌های گاز وجود دارد که در زمان فوران باعث انفجار می شود. بروز آتشفشان تأثیراتی به همراه دارد که یکی از آن‌ها تغییر آبوهوا است. آتشفشان می‌تواند باعث بارش باران و ایجاد رعد و برق شود. آتشفشانها می توانند تأثیراتی درازمدت در وضعیت آب‌وهوا ایجاد کنند. از طرف دیگر، گدازههایی که سریع حرکت می‌کنند، می توانند باعث مرگ انسانها شوند؛ چون خاکستر حاصل از بروز آتشفشان، تنفس را دشوار می کند.

گونه‌های آتشفشان‌ها
نوع ماگمای درون زمین می تواند آتشفشان‌های متفاوت ایجاد کند. اگر ماگما کاملا رقیق باشد، گاز درون آن به آسانی رها می شود و در نتیجه انفجاری صورت نمی‌گیرد. به این ترتیب، ماگما فقط از کوه بیرون می آید و در کنارهها جریان می یابد؛ مثل آتشفشان هایی در هاوایی و کوه «اتنا». اگر ماگما غلیظ و چسبناک باشد، گاز درونش به آسانی رها نمیشود، در نتیجه انفجار صورت میگیرد.
قله آتشفشان اساریچیو که در جزیره‌های کوریل روسیه قرار دارد. این تصویر توسط یک ماهواره گرفته شده‌است.

آتشفشان‌های نقطه‌ای که مواد گداخته از یک محل بیرون می‌آید (آتشفشان نوع مرکزی).
آتشفشان‌های شکافی یا خطی که فوران آن در امتداد یک شکاف صورت می‌گیرد.

انواع آتشفشان‌های نقطه‌ای عبارتند از:

آتشفشان‌های نوع هاوایی یا سپری
آتشفشان‌های نوع استرومبولی
آتشفشان‌های پرکابی
آتشفشان‌های نوع پله
آتشفشان‌های نوع ولکانو

انواع آتشفشان‌های شکافی یا خطی عبارت اند از:

فوران‌های خطی غیر انفجاری
فوران‌های خطی انفجاری

رابطهٔ آتشفشان‌شناسی با سایر علوم زمینی

ژئوفیزیک: برای اثبات و آگاهی از کانون‌های درونی آتشفشان‌ها و پیشگویی شکل و محل و موقعیت آن.
ژئوشیمی: تعیین دقیق عناصر که بصورت مواد جامد، مایع و گاز از آتشفشان خارج می‌شوند.
ترمودینامیک: برای فهم و ارزیابی نیروی حرارتی آتشفشان و انرژی حاصله از آن و رابطه تشکیل مواد گداخته با حرارت و فشار و همچنین انجماد آن.
سنگ‌شناسی: جهت اطلاع از اختصاصات گدازه و شناسایی دقیق سنگ‌های آتشفشانی.
رسوب‌شناسی: پراکندگی و نحوه انتشار مواد جامد آتشفشانی در دریاها و خشکی‌ها که به صورت خاکستر، توف، برش و… ته‌نشین می‌شوند.

بررسی ساختمان آتشفشان

آتشفشان یک ساختمان زمین شناسی است که به وسیله آن مواد آتشفشانی (به صورت مذاب ، گاز ، قطعات جامد )از درون زمین به سطح آن راه می یابند. انباشتگی این مواد در محل خروج، برجستگی هایی به نام کوه آتشفشان ایجاد می نماید. آتشفشان یکی از پدیده های طبیعی و دائمی زمین شناسی است که در طول تاریخ زمین شناسی نسبتا بدون تغییر باقی مانده و در ایجاد، تحول و تکامل پوسته و گوشته زمین نقش اساسی داشته و دارد.
تولید مواد آتش فشانی و پدیده های مؤثر در ایجاد آتشفشان از دوره پرکامبرین تا عهد حاضر تغییر چندانی نداشته است و آنچه در این راستا تغییر کرده است، نوع دانسته ها، چگونگی اندیشیدن و نحوه بهره گیری از آنهاست.آتشفشانها پدیده های جهانی هستند و در سایر کرات منظومه شمسی به ویژه سیارات مشابه زمین یک پدیده عادی محسوب می شود و آتشفشان بی شک در کیهان نیز رخ می دهد.
همچنین پوشش سطحی ماه اغلب با سنگ های آتشفشانی پوشیده شده است و بارزترین ارتفاعات مریخ توسط آتش فشانها ساخته شده است. فوران های فومرولی در برخی کرات مانند قمر آیو در سیاره مشتری یک پدیده عادی می باشد. زبانه های آتش و لکه های خورشیدی را جدا از ماهیتشان، می توان نوعی فوران آتش فشانی در خورشید تلقی نمود. علم آتشفشان شناسی به مباحث نحوه تشکیل و تحول ماگما، چگونگی جابجایی و حرکت انواع مواد، گدازه ها و ماگماها و نیز تحولات آنها در اتاقک های ماگمایی، چگونگی فعالیت آتش فشان ها و گسترش مواد آتشفشانی در سطح زمین، چگونگی تحول مواد آتشفشانی و … اشاره می کند. علم آتشفشان شناسی از برخی علوم زمین چون پترولوژی ، تکتونیک جهانی، ژئوشیمی، چینه شناسی ، رسوب شناسی ، ژئوفیزیک ، کیهان شناسی و برخی دیگر از علوم تجربی مانند شیمی، فیزیک ، آمار و ریاضی کمک می گیرند.

آتشفشانها دستگاههایی هستند که سطح زمین را با مناطق درونی زمین ، یعنی جایی که بر اثر بالا بودن دما ، سنگها به صورت مذاب‌اند، مربوط می‌کند و از آن گدازه‌های آتشفشانی ، مواد آذر آواری و گازها خارج می‌شود. هنگامی که مواد مذاب به سطح زمین می‌رسند. غالبا برجستگیها و اشکال خاصی ایجاد می‌کنند. در بسیاری از آتشفشانها ، فعالیت به یکباره به اتمام نمی‌رسد و در اکثر موارد ، مراحل خروج مواد یا مراحل فعالیت آتشفشانها با مراحل آرامش توام است. مرحله آرامش یک آتشفشان ، که ممکن است بسیار طولانی هم باشد، به نام مرحله خاموشی آتشفشان نامیده می‌شود (مانند مرحله فعلی سهند).

در بعضی از آتشفشانها مرحله خاموشی ممکن است دائمی باشد، اما این امر نسبی است. اصطلاح آتشفشان معمولا تصوری از کوه مخروطی را در خاط تجسم می‌کند که قله آن شکل قیف مانند داشته و دهانه آتششان در داخل آن قرار دارد و معمولا از آن دودهای غلیظ و رنگی خارج می‌شود. بسیاری از محققین سعی کرده‌اند برای فعالیتهای آتشفشانی که به صور مختلف انجام می‌پذیرد، نظم و ترتیب قائل شده و آنها را رده‌بندی نماید. انواع فعالیتهای آتشفشانی بر اساس اهمیت مواد خارج شده به قرار زیر است:
فورانهای اصلی

معمولا تحت عنوان فوران اصلی از مراحل تشکیل یک آتشفشان جدید صحبت می‌شود. این فورانها را نمی‌توان از فورانهایی که دودکش مسدود دارند مجزا نمود. ولی می‌توان ادعا کرد که در فورانهای اصلی دودکش جدید حاصل می‌شود در حالی که در فورانهای گازی فقط دودکش قدیمی دوباره باز می‌گردد از نظر توصیفی مراحل تولید یک آتشفشان به شرح زیر است: اول خاکهای محل دهانه بر اثر انفجار به اطراف پراکنه می‌شود. این عمل با لرزشهای موضعی شدید همراه است. بعد فوران گاز شروع می‌گردد که آبهای زیرزمینی و گل را به خارج پرتاب می‌کند و پس از باز شدن دودکش آغاز می‌گردد که قطعات سنگ با شدت به اطراف پراکنده می‌شود و برش خاصی تولید می‌کند که به آن برش حفر دودکش می‌گویند. و به این ترتیب آتشفشان متولد می‌شود و تمام آتشفشانهایی که در قرن اخیر فعالیت نموده‌اند در مجاورت آتشفشانهای قدیمی تولید شده‌اند.

فورانهای گازی

فوران گازی انفجاری ممکن است دهانه مسدود آتشفشان را باز نماید و یا قله آن را به خارج پرتاب کند. در حالی که فاقد هرگونه گدازه است. نمی‌توانیم منشا گازهایی را که سبب انفجار می‌شوند با اطمینان تعیین کنیم، زیرا انفجار ممکن است مربوط به خروج گازهای ماگمایی یا مربوط به آبهای زیرزمینی باشد که بر اثر گرما تبخیر گردیده‌اند. فورانهای گازی غالبا در آتشفشانهای نیمه خاموشی که دهانه مسدود دارند، حاصل می‌شود. فورانهای مزبور بوسیله دانا (Dana) نیمه ولکانیک ، بوسیله موکالی اولتراولکانیک و بوسیله فون‌ولف فوران غیر‌مستقیم نامگذاری گردید. از بین گازها هم بخار آب دارای اهمیت فوق‌العاده است.

فورانهای آبدار

درحالت کلی هنگامی که سفره‌های آبدار زیرزمینی در مجاورت ستونهای ماگمایی قرار گیرد، آب آن گرم و به بخار تبدیل می‌شود. افزایش فشار باعث انفجار مخزن بخار می‌گردد و در این حالت از فورانهای آبدار صحبت می‌شود. این قبیل فورانها انفجاری‌‌اند و به همین دلیل به آنها انفجار آبدار می‌گویند. مآرهای بازالتی به این طریق بوجود می‌آیند. انفجار آبدار دارای انواع متفاوتی به شرح زیر است:

نوع اول

یکی از انفجارهای آبدار شناخته شده مربوط به ناحیه گوگردزایی پما‌تانگ‌باتا در سوماتر در سال ۱۹۳۳ است. در ناحیه مزبور ، دو هفته قبل از فوران ، زمین لرزه‌ای سبب باز شدن شکافهایی در زمین گردید و آبهای سطحی به داخل آبها نفوذ نمود. این آبها در اثر برخورد با گازهای گرم ماگمایی به دمای جوش رسید و سپس تبخیر گردید. در نتیجه انفجارهایی تولید شد که بخار آب تا ارتفاع ۲۰۰۰ متری از سطح زمین بالا رفت و قطعات سنگهای قدیمی و گل تا ۱۱۰۰ متر به هوا پرتاب شد و دو دهانه بزرگ در محل خروج ایجاد شد.

نوع دوم

فوران سودتسی سال ۱۹۶۳ در ایسلند با انفجار آبدار شروع گردید. در این منطقه گدازه‌ها به کف دریای کم‌عمقتر نزدیک شد و از برخورد آن با آب دریا انفجار مهیبی به وقوع پیوست و بخار آب همرام خرده سنگ تا ارتفاع زیاد به هوا پرتاب شد.

نوع سوم

فوران آبدار کیلوئه در سال ۱۹۲۴ را نتیجه نشت سطح گدازه در دریاچه گدازه و حجاری آتشفشان و نفوذ بعدی آب به داخل مجاری خالی تصور می‌کنند. در اینجا تماس آب با گدازه ، فوران انفجاری بسیار شدیدی تولید نمود و تا ۱۷ روز ادامه داشت.

مراحل فعالیت آتشفشان

هر آتشفشان را می‌توان بر حسب مراحل فعالیت در دو گروه قرار داد:

آتشفشان یک مرحله‌ای

که فعالیت آن در طی یک مرحله به صورت محصول انفجاری یا جریان گدازه خاتمه می‌یابد. مدت این قبیل فعالیت ممکن است کوتاه و تا چندین سال طول بکشد ولی ترکیب و نوع مواد مذاب یک سال است و تنها یک مسیر ساده برای خروج مواد وجود دارد.

آتشفشان چند مرحله‌ای

که فعالیت آن شامل مراحل مختلف است و هر مرحه بوسیله دوره آرامش نسبتا طولانی از هم جدا می‌شود، مثلا دماوند یا سبلان. در هر مرحله ممکن است مجاری خروج (دهانه و مخروط‌های فرعی) جدیدی بوجود آید. بنابراین مسیر خروج پیچیده و انشعابی است. به نحوی که در زمانهای مختلف بعضی از آنها فعال و بعضی به صورت غیر فعال باقی می‌مانند.

انواع گازهای آتشفشانی

اصولا با کاهش فشار ، حلالیت گازها در ماگما کم می‌شود، یعنی ابتدا گازها بیش از فشار خارج است، به سرعت انجام می‌شود و رفته رفته مقدار آن به حدی زیاد می‌شود که ماگما منظره جوشان پیدا می‌کند (پدیده وزیکولاسیون Visiculation) بنابراین پدیده وزیکولاسیون پدیده‌ای است که در آن ماگما به دو فاز مایع و گاز تفکیک می‌شود و به علت خروج سریع گاز ، گدازه حالت جوشان پیدا می‌کند.

مقدار قابل ملاحظه‌ای از گازهای آتشفشانی ، هنگام فعالیت آتشفشان با شدت هر چه تمامتر از آن خارج می‌گردد که مشخص نمودن جنس آنها بسیار مشکل است، زیرا غالبا غیر ممکن است این گازها را که دارای دمای زیاد بدست آورد. به علاوه با ورود گازهای آتشفشانی به اتمسفر ، واکنشهای شیمیایی انجام می‌شود و ترکیب اصلی آنها تغییر می‌کند. جدیدترین بررسیهایی که در مورد گازهای آتشفشانی انجام شده است نشان می‌دهد که بسیاری از گازهای آتشفشانی منشا ثانوی دارند، چون اتمسفر اکسید کننده است در حالی که در اعماق زمین شرایط احیا غلبه دارد. از اینرو گازهای آتشفشانی را از دو نظر می‌توان تقسیم نمود.

تقسیم بندی گازهای آتشفشانی از نظر شیمیایی

بطور کلی گازهای آتشفشانی یا فومرولها از نظر شیمیایی به دو دسته تقسیم می‌شوند :
• فرمرولهای قلیایی : به صورت آمونیاک ، نوشادر و بعضی از ترکیبات کلردار خارج می‌شوند.
• فومرولهای اسید : به مراتب فراوانتر از فومرولها قلیایی است و شامل اسید کلریک ، گازهای سولفورو و سولفوریک و SH2 می‌شود. رنگ قهوه‌ای و گاه زرد و یا بنفش نتیجه تاثیر این گازها بر سنگها در محل خروج گازهاست.

تقسیم بندی گازهای آتشفشانی از نظر دما

اصولا انواع گازهای آتشفشانی را بر حسب دما تقسیم بندی می‌کنند. البته هر قدر از دهانه آتشفشان دور شویم دمای گازها کاسته می‌شود و هر قدر زمان استراحت آتشفشان زیادتر باشد دمای آنها کمتر می‌شود. با افزایش دما مقدار SO2 زیاد و SH2 کم می‌شود در همین شرایط نسبت Ca به H2 , CO2 به H2O افزایش می‌یابد.

گازهای خیلی گرم

گازهای خیلی گرم ، غالبا در دهانه دیده می‌شوند، دمای آنها ممکن است گاهی به ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد نیز برسد. در ترکیب این نوع گازها H2/NH3BO3H3/SH3/CO2 و بویژه بخار آب وجود دارد (غالبا بخار آب بیش از ۹۰ درصد حجم کل گازها را تشکیل می‌دهد). به علاوه در آن اسید کلریدریک و کلریدهایی مانند FeCl3/ALCl3/CLNa/NH3Cl نیز پیدا می‌شود.

گازهای گرم

در نزدیکی پوزول قدیمی در ایتالیا آتشفشانی وجود دارد که فقط بخار آب گرم از بعضی از نقاط آن خارج می‌شود. کف این منطقه به صورت تشتگی به قطر ۴۰۰ تا ۵۰۰ متر است و از خاکسترهای آتشفشانی بسیار حفره‌دار پوشیده شده است. در اینجا بخار آب سوت زنان خارج می‌شود. دمای این بخار آب که با مقداری کمی اسید کربنیک و سولفید هیدروژن مخلوط است بین ۱۳۰ تا ۱۶۵ درجه سانتیگراد است. در مجاورت اکسیژن هوا ، سولفید هیدروژن ابتدا به گوگرد و سپس به اسید سولفورو تبدیل می‌شود.
به دلیل وجود همین گوگرد در گذشته آن را سولفاتارا یا گوگردزا می‌نامیدند. سیلیس موجود موجود در محیطهای سیلیکاته نیز به صورت اوپال ته نشین می‌شود که رنگ آن سفید و دارای حفره‌های فراوان است. در داخل حفره‌های مزبور گاهی سولفاتهای محلول به صورت زاج طبیعی آلونیت (سولفات آلومینیوم) رسوب می‌نمایند که از نظر اقتصادی دارای اهمیت است. بطور کلی سولفاتار عبارت از خروج بخار آب و سولفید هیدروژن ، با دمای ۹۰ تا ۳۰۰ درجه سانتیگراد است و در تمام مناطق آتشفشانی دیده می‌شود.

گازهای سرد

گازهای سرد که به آن موفت Moffette هم گفته می‌شود گازی است که کمی از هوای معمولی گرمتر باشد. این گازها ممکن است منشا ماگمایی داشته یا نتیجه تصاعد گازها از سنگهای آهکی باشد (انحلال آهک در مجاورت گازهای اسیدی). در ترکیب آن علاوه بر بخار آب ، گاز CO2 به فراوانی یافت می‌شود. در سال ۱۹۸۶ از یکی از دریاچه‌های کامرون (دریاچه نیوس Nyos) ناگهان گاز CO2 با نیروی عظیم از درون آب بیرون آمد و راه دهکده را در پیش گرفت. بیش از دو هزار نفر اهالی دهکده و چهارپایان را حقه کرد. این گاز منشا ماگمایی داشت و به صورت حباب عظیم در زیر آب دریاچه (از منشا آتشفشانی) پنهان بود.

چشمه‌های آب گرم و چشمه های معدنی

چشمه‌های آب گرم غالبا در اطراف نواحی آتشفشانی و حتی در اطراف آتشفشانهای خاموش دیده می‌شوند. این چشمه‌ها نشانه‌ای از آخرین مرحله سرد شدن مواد ذوب در درون زمین‌اند که از آن بخار آب و گازهای کم و بیش گرم متصاعد می‌گردد. ترکیب عمده مواد متصاعد بخار آب بسیار گرم و پرفشار و گاز کربنیک است که در هنگام بالا آمدن تدریجا از گرمای آن کاسته می‌شود. اگر صعود همچنان ادامه یابد بخار آب تقطیر می‌شود و به صورت چشمه‌های آب گرم تظاهر می‌کند. دمای چشمه‌های آب گرم عموما ۵ تا ۱۰ درجه سانتیگراد گرمتر از آب محیط اطراف است.
فورانهای آتشفشانی معمولا براساس شکل دهانه ای که از آن فوران صورت می گیرد، محل قرار گیری دهانه در کوه آتشفشان، شکل و نوع مخروط آتشفشانی و بالاخره خصوصیات عمومی فوران (آرام یا شدید – انفجاری یا غیر انفجاری) طبقه بندی می شوند. گدازه های اسیدی به علت درصد Sio2 بالا و درجه حرارت نسبتا پایین دارای گرانروی (ویسکوزیته) بالا و سیالیت پائین بوده و در نتیجه به صورت انفجاری همراه با مواد پرتابی می باشد. اما در گدازه های بازیک به علت درصد Sio2 پائین و درجه حرارت نسبتا بالا، گرانروی پائین بوده و سیالیت افزایش می یابد و در نتیجه مواد پرتابی با مقدار کم و فوران آرام انجام می شود

انواع فوران
-نوع هاوایی:
این نوع آتشفشان به شکل گنبدی می باشد و بیشتر مخروط آن از گدازه رقیق با ضخامت زیاد و گسترش کم است. ارتفاع این نوع آتشفشان نسبتا کم است. از دهانه آن اغلب گدازه های بازیک با سیالیت بالا و مواد پرتابی کم، بیرون می ریزد. به علت وجود میزان کم گاز در گدازه این نوع آتشفشان، فوران جریانی در آن دیده می شود.ماگمایی که به سطح می رسد، معمولا به صورت فواره یا چشمه های گدازه ای خارج می شود. این نوع آتشفشان در جزایر هاوایی به تعداد زیاد یافت می شود. در جزیره ایسلند نیز از این نوع آتشفشان یافت می شود.

۲- نوع استرومبولی:

در آتشفشان های نوع استرومبولی ماگمای نسبتا رقیق با ترکیب بازیک و مواد پرتابی کم تا زیاد می باشد که مواد پرتابی به صورت ریتمی از اسکوری های ملتهب‏، لاپیلی و بمب می باشد. عمده فعالیت این نوع آتشفشان در ساحل غربی ایتالیا دیده شده است. فعالیت های آرام استرومبولی از دهانه های باز صورت می گیرد و گدازه های نسبتا سیال در افق های بالایی مجرای آتشفشان وجود دارند. به علت گرانروی بالای ماگما، خروج گاز زیادتر از انواع ماگماهای سیال نوع هاوایی صورت می گیرد.
فوران های طولانی مدت استرومبولی می تواند مخروطهای مختلط را تشکیل دهد، در حالی که فوران های کوتاه مدت معمولا مخروط های اسکوری دار را تشکیل می دهند. خاکستر در این نوع آتشفشان کم بوده و به هنگام انفجار تولید ابرهای سبک وزنی را می کند.شیب مخروط این نوع آتشفشان از شیب آتشفشان نوع هاوایی خیلی بیشتر است.

۳- نوع وولکانو:

در نوع وولکانو، گدازه های خمیری شکل، دهانه آتشفشان را مسدود می کند و مانع خروج گازها و بخارات می شود. پس از آن که فشار گازها و بخارات بر اثر تراکم زیاد شد، انفجارات شدید تولید می کند. بر اثر انفجار، ذرات مواد مذاب با فشار به خارج رانده شده و بر اطراف پرتاب می شوند و تولید ابرهای ضخیم و وسیعی از خاکستر را می کنند. این ذرات خاکستر، پس از سرد شدن در اطراف دهانه آتشفشان ریخته شده و تولید مخروطی از خاکستر می کند.

این نوع مخروط آتشفشانی اغلب دارای دو شیب است که یکی به طرف دهانه و دیگری به طرف خارج است گدازه مذاب در آن ها به صورت روانه، خیلی کم و نسبتا محدود است.
یک کوه آتشفشان ممکن است مدتی به شکل یک نوع و مدتی دیگر به شکل نوعی دیگر آتشفشانی می کند. چنان که آتشفشانی کوه وزوو و اتنا. گاهی از نوع استرومبولی و زمانی از نوع وولکانو می باشد.

۴- نوع پله:

در آتشفشان نوع پله که در جزیره مارتینیک قرار دارد، مجرای آتشفشانی به وسیله گدازه بسیار لزج و خمیری شکلی مسدود می شود و در نتیجه گازها و بخارات برای خود سوراخ و راهی در دامنه و پهلوی کوه پیدا می کنند. ابرهای سوزان در این نوع آتشفشان تقریبا شبیه نوع وولکانو می باشند ولی شدت خروج آنها از دهانه زیادتر است. به علاوه، حرکت آنها موازی با سطح زمین و گاهی مایل با آن است، در حالی که در نوع وولکانو این حرکت به صورت قائم می باشد. در آتشفشان نوع پله، اغلب مواد مذابی که خیلی غلیظ و خمیری شکل هستند با فشار زیاد از دهانه خارج می شوند و به شکل سوزنی در دهانه کوه منجمد می شوند که به این مواد منجمد شده در دهانه کوه، سوزن پله می گویند.

۵- نوع کومولوولکان یا کوپول:

مخروط این نوع آتشفشان به شکل گنبد است که به یک طرف بیشتر متمایل است. این نوع آتشفشان در شرایطی تقریبا مشابه نوع پله ایجاد می شود. قطعات بزرگی از سنگ، که از دهانه این نوع آتشفشان خارج می شود، ممکن است دارای سطوح صیقلی یا مخطط باشند

مشخصات آتشفشان

آتشفشانها دستگاههای طبیعی خروج مواد مذاب یا گاز و یا جامدی هستند که از درون زمین به خارج رانده می‌شوند. این مواد در سطح زمین پخش گردیده ، برجستگیهای خاصی متناسب با غلظت گدازه‌های خود تولید می‌نمایند. فعالیت آتشفشانها همیشگی نیست، بلکه منقطع و متناسب است. مثلا آتشفشان دماوند چندین مرحله فوران و آرامش را داشته است. آتشفشانهای امروزی هم خاموش و گاهی فعالند.

شدت انفجار

آتشفشانها از نظر وجود یا عدم وجود انفجار و نیز شدت انفجار اقسام مختلفی دارند که در زیر به انواع آنها اشاره می‌کنیم.
• بدون انفجار : در این حالت قسمتی از پوسته جامد زمین شکافته شده و گدازه‌ها که غالبا غلظتی کم داشته و روان می‌باشند، به بیرون جاری می‌شوند.
• با انفجار محدود : نمونه آتشفشانهای با انفجار محدود در مونالوآ (هاوایی) که در سال ۱۹۴۹ دیده شده است. اینگونه آتشفشانها در مراحل اولیه فعالیت ، بدون انفجار می‌باشند، ولی در مراحل آخر با انفجار همراهند.
• انفجار نقطه‌ای : این نوع آتشفشانها را می‌توان گونه‌های حقیقی آتشفشان به حساب آورد انفجارهای نقطه‌ای ممکن است منفرد و تنها باشند یا تکراری و کم و بیش همیشگی. این نوع آتشفشانها احتمال دارد در هر نوبت گونه‌های خاصی از گدازه که ممکن است اسیدی یا قلیایی و یا حد واسط باشند، بیرون بریزند. نمونه این آتشفشانها ، آتشفشان استرومبولی در جزایر لیپاری است.

مفاهیم آتشفشان شناسی

ماگما Magma:

ماده طبیعی، داغ و سیال که عمدتا سیلیکاته بوده و ماده اصلی سازنده سنگ ها به شمار می رود.

گدازه Lava:

ماگمایی است که به سطح زمین راه یافته است. گدازه می تواند در سطح زمین مانند رودخانه جریان یابد یا تشکیل دریاچه را بدهد.

گرانروی ماگما ( ویسکوزیته Viscosity) :

هر چه میزان Sio2 در ماگما بیشتر باشد، گرانروی ماگما بیشتر شده و سیالیت کاهش می یابد. گرانروی ماگما، میزان مقاومت ماگما در مقابل جریان یافتن است یا میزان اصطکاک داخلی ماگما که به ترکیب شیمیایی، دما و فشار حاکم بر ماگما بستگی دارد. واحد گرانروی NS/m2 که به آن پواز می گویند و با u نشان داده می شود.

آشیانه های ماگمایی:

شواهد ژئوشیمیایی، ژئوفیزیکی و پترولوژیکی نشان دهنده آن است که در زیر اغلب آتشفشان ها آشیانه های ماگمایی وجود دارد. اشیانه های ماگمایی دارای اشکال و اندازه های متعددی می باشد (از ۰۰۱/۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر مکعب یا بیشتر) و به صورت منفرد تا شبکه ای پیچیده که توسط دایک ها و سیل ها برهم مرتبط می شوند. ژرفای آشیانه های ماگمایی متغیر می باشد ولی به طور کلی آشیانه های ماگمایی در ژرفای کم، بهتر تشکیل می شوند. آشیانه های ماگمایی در اعماق بیشتر از نظر حرارتی گرم تر و از نظر شیمیایی مافیک تر و دارای بلورهای درشت تری می باشند.

دیاپیر Diapirs:

واژه دیاپیر از دو کلمه Dia به معنی ( از وسط یا از میان ) و Peiro به معنی ( سوراخ کردن یا رخنه کردن ) اقتباس شده است. تصور بر این است که معمولا ماگماها از گوشته ( اغلب استنوسفر ) منشاء می گیرد و به صورت دیاپیر حرکت می کند. دیاپیرها توده های سنگی یا ماگمایی شناوری هستند که ضمن حرکت به سمت بالا، سنگ بالائی را سوراخ می کنند.
در زون زاگرس، به ویژه در جنوب ایران و در مناطق بندرعباس ، داراب و شهرکرد گنبدهای نمکی با چگالی و گرانروی کمتر به سن کامبرین زیرین وجود دارند که سنگ های رسوبی بالایی خود را با چگالی و گرانروی بیشتر قطع کرده اند و از میان آنها خود را به سطح زمین رسانده اند. به نظر می رسد که سنگ هایی که توسط این گنبدها قطع شده اند، اغلب بیش از ۱۵ کیلومتر ضخامت دارند.

توده های نفوذی:

شکل توده های نفوذی با توجه به سنگ های دربرگیرنده (میزبان) به ۲ دسته تقسیم می شوند:

الف – توده های نفوذی که سنگ میزبان و سنگ های مجامد را قطع می کنند مانند باتولیت ، ایتوک و دایک

ب – توده های نفوذی که با سنگ میزبان حالت موازی مانند سیل ، لاکولیت و فاکولیت

دایک:

توده های آذرین نفوذی تخته ای یا دیواره مانند که شیب تندی داشته و لایه بندی یا فولیاسیون سنگ های دربرگیرنده را قطع می کند.

سیل:

توده های آذرین نفوذی تخته ای که به موازات ساختمان های صفحه ای سنگ در برگیرنده نفوذ می نماید.

باتولیت:

توده های نفوذی بزرگ و معمولا متقاطع با سنگ های درونی که وسعت بیرون زدگی های آنها بیش از ۱۰۰ کیلومتر مربع می باشد.

استوک :

توده های کوچک و متقاطع سنگ های درونی، با بیرون زدگی کمتر از ۱۰۰ کیلومتر مربع.

لاکولیت:

مجموعه وسیعی از سنگ های آذرین در بین لایه های رسوبی را لاکولیت گویند که به صورت عدسی شکل می باشد. لاکولیت ها معمولا از سیل ها ستبرتر ولی در ازای آن کمتر است. که لویولیت، فاکولیت و بیسمالیت حالات خاصی از آن می باشند.

بیسمالیت:

لاکولیتی است که قسمتی از سقف آن بر اثر شکستگی ها به طرف بالا رانده شده است.

فاکولیت:

اشکالی از مواد گداخته که به صورت هم شیب باتاق تاقدیس یا ناو ناودیس لایه های رسوبی، انجماد می یابد. فاکولیت می تواند بی ریشه باشد و از ذوب موضعی سنگ های رسوبی به هنگام چین خوردن به وجود آید.

لوپولیت:

توده های بزرگ و معمولا هم شیب با سنگ های درونی بوده و به شکل عدسی شکل یا با سطح محدب می باشد.

مناطق آتشفشانی در ایران

- آتشفشان دماوند:

مخروط آتشفشانی دماوند در شرق تهران و ۶۰ کیلومتری ( فاصله هوایی ) آن با مختصات “۲۴ ‘۰۶ ۵۲۰ طول شرقی و “۰۵ ‘۵۷ ۳۵۰ عرض شمالی واقع شده است. نزدیکترین شهرها به این آتشفشان به ترتیب عبارتند از: رینه (در دامنه جنوبی) ، پلور، دماوند و فیروزکوه ( در شرق ). گسترش گدازه ها و مواد آذر آواری در دماوند در حدود ۴۰۰ کیلومتر مربع و در محدوده ای به طول ‘۱۸ ۵۲۰ تا ‘۵۹ ۵۱۰ و عرض “۳۰ ‘۰۴ ۳۶۰ تا “۳۸ ‘۴۸ ۳۵۰ را شامل می شود.

ارتفاع قله آتشفشانی دماوند از سطح دریا ۵۶۱۰ متر می باشد. ۲ مسیر برای صعود به قله وجود دارد؛مسیر اول جنوب شرق که مسیر نسبتا آسانی است و مسیر دیگری مسیر شمالی که صعود از طریق آن بسیار مشکل و خطرناک است. زمستان های منطقه دماوند بسیار سرد همراه با یخبندان و تابستانهای آن معتدل می باشد. در بیشتر ماه های سال قله آتشفشانی دماوند پوشیده از برف است و مناسبترین ماه برای صعود به قله، مرداد ماه می باشد. بخشی از سفیدی قله دماوند که در مرداد ماه قابل مشاهده است، متعلق به گوگردهای متصاعد شده از دهانه مخروط می باشد. مخروط آتشفشانی دماوند در شرق البرز مرکزی قرار دارد. اگر البرز غربی و شرقی را امتداد دهیم، در محل دماوند این دو امتداد از هم دور می شوند.

آتشفشان البرز مربوط به ولکانیسمی است که در کواترنر در البرز مرکزی رخ داده است. تمامی ساختمانهای تکتونیکی از جمله: گسلها ها، تراست ها، چین های البرز مرکزی که در منطقه دماوند وجود دارند، زمانی که به محدوده گدازه ها می رسند، محو می شوند. آتشفشان دماوند به صورت مخروط نامتقارنی است که در قسمت جنوب غرب آن گدازه ها گسترش بیشتری دارند. ریفت مخروط آتشفشانی بیانگر این موضوع است که فعالیت این آتشفشان منحصر به دهانه مرکزی نبوده است بلکه دهانه های جانبی نیز در ایجاد مخروط نقش داشته اند. تعدادی دهانه جانبی در ارتفاعات بالای مخروط در سمت جنوب غرب و شمال شرق قرار دارند اما فعالیت اصلی این آتشفشان از دهانه مرکزی آن صورت می گیرد.

در ترکیب سنگ شناسی آتشفشان دماوند بر اساس میزان Sio2 و ترکیب کانی شناختی آن ۳ گروه سنگی قابل تفکیک هستند:

الف – سنگ های بازیک: که این سنگ ها در محدوده پلور و رینه و پل ورکوه دیده می شوند. این سنگ ها نسبت به دیگر سنگ های دماوند قدیمی تر می باشند. زیرا بر روی سنگ های بازیک منطقه پلور مقدار کمی گدازه های حدواسط (تراکی آندزیت) مشاهده می شود. این گدازه ها تنها در دامنه های کم شیب دماوند مشاهده می شوند و مقدار آنها از سایر سنگ ها کمتر است. این گدازه ها به علت درصد Sio2 پائین و سیالیت بالا دارای وسعت بیشتری است.

ب – سنگ های حدواسط: که حجم اصلی سنگ های آتشفشانی منطقه را دارا است شامل گدازه ها و سنگ های آذرآواری می باشد و ترکیب کانی شناختی تراکی آندزیت و تراکیت دارند. تغییرات سنگ شناسی و ژئوشیمیایی تراکی آندزیت ها و تراکیت ها تدریجی بوده و انواع حدواسط بین این دو فراوانند.

ج – سنگ های اسیدی: که مرز بین سنگ های اسیدی و حدواسط در سنگ های آتشفشانی دماوند تدریجی است. این سنگ ها در دامنه قله شمالی کوه هاره و با ضخامت حدود ۱۰۰ متر بر روی آهک های لار قرار گرفته اند.
این گدازه ها به طور متناوب همراه با مواد توفی به شدت دگرسان شده می باشند.
این گدازه ها متراکم و قرمز رنگ بوده و فنوکریست های پلاژیوکلاز و هورنبلند در آنها قابل تشخیص است.
د- سنگ های ولکانی کلاستیک که در بخشهای جنوبی، شرقی و غربی دماوند بیشتر دیده می شود و در بخشهای شمالی کاهش می یابد. سنگ های ولکانو کلاستیک به ۲ دسته پیروکلاستیک و اپی کلاستیک تقسیم می شوند. نهشته های پیروکلاستیک شامل انواع توف های آتشفشانی دماوند شامل موارد زیر می باشند:

I – توف های شیشه ای دره هزار، توف تراکیتی جنوب قله دماوند، توف شیشه ای شمال دماوند و توف شیشه ای پومیسی رینه.
II – برش آتشفشانی دماوند.
III – نهشته های ریزشی پومیسی.
IV – نهشته های جریانی پیروکلاستیک غرب دماوند و بالای روستای آبگرم.
V – نهشته های جریانی بلوک و خاکستر.
VI – نهشته های اپی کلاستیک که در بخشهای جنوبی و شرقی دماوند قابل مشاهده است.

در ارتباط با نحوه تشکیل آتشفشان دماوند نظریات مختلفی ارائه شده است که در ذیل به آنها اشاره خواهد شد:

اوسینیکو ( ۱۹۳۰ ) معتقد است که منطقه گسلها دار اسک و آبگرم باعث بالا زدن گدازه ها شده است.
کریستا ( ۱۹۴۰ )، یک خمش در کمان البرز را مسبب تشکیل آتشفشان دماوند دانسته است.
آلن باخ ( ۱۹۶۶ )، معتقد است که گسلها های تشکیلات رسوبی موجب صعود گدازه ها به سطح زمین گشته اند.
جانگ و همکاران ( ۱۹۷۵ )، با اعتقاد بر برخورد صفحات عربستان و اوراسیا، فرورانش صفحه عربستان در امتداد سطح بینوف و ذوب این صفحه در اعماق و ایجاد ماگمای آتشفشانی، علت پیدایش نمونه های کالکوآلسکالن ایران مرکزی را مربوط به عمق زیاد این منطقه ذوب می دانند که در نتیجه دور بودن از تراست و عمق زیاد ذوب، سنگ های آتشفشانی آلکالن آشکار شده اند.
بروس و همکاران ( ۱۹۷۷ ) با توجه به ترکیب شیمیایی گدازه های دماوند آن را آتشفشان ویروس و دور از زاگرس در نظر گرفته و تشکیل آن را مرتبط با برخورد صفحه عربستان و اوراسیا و فرورانش نوع خاص و ذوب پوسته اقیانوسی می دانند.
علی درویش زاده (۱۳۶۴) عقیده دارد که آخرین حرکت کمپرسیونی (فشارشی) که فلات ایران را تحت الشعاع قرار داده و سبب چین خوردگی، بالا زدگی و جمع شدن پوسته قاره ای ایران گردیده، محل تاشدگی البرز را هم تحت فشار قرار داده است و این فشار موجب فعال شدن شکستگی های عمیق و خروج مواد مذاب گردیده است.
نوگل سادات (۱۹۸۵) معتقد بود که حرکت گسلها هایی که دارای خمیدگی هستند، باعث ایجاد یک منطقه کشش در محل خمیدگی گشته و آتشفشان دماوند نیز اثر چنین پدیده ای است.
ایران نژاد (۱۳۷۰) معتقد است که گسلها های عمیق منطقه می توانند شرایطی را ایجاد کنند که از طریق آن ماگمای آلکاسن به سطح زمین برسد. گسلها های اسک، بایجان، نوا، سفیدآب، شاهان دشت و ورارود در منطقه شناخته شده و تا زیر دماوند ادامه دارند.

۲- آتشفشان سهند:

این آتشفشان در ۴۰ کیلومتری جنوب تبریز با ارتفاع حداکثر ۳۷۱۰ متر واقع شده است. تعیین سن مطلق گدازه های مختلف آن سن ۱۲ تا ۱۴۰ هزار سال را نشان می دهد (۱۳۵۶). به عقیده معین وزیری فعالیت های آتشفشانی سهند در چندین مرحله صورت گرفته اند و در بین این مراحل آرامش نسبی وجود داشته است. وفور خاکستر به همراه قطعات یومیسی تا فواصل دور پراکنده شده اند که نشان گر انفجارات شدید آتشفشان سهند است.

بلندترین قله، مجموعه متناوبی از برش، پیروکلاستیک ها و آهک سیلیسی است که طی دو مرحله فعالیت به وجود آمده اند. مرحله اول به صورت انتشار روانه های برشی و مرحله دوم شامل خروج گدازه های داسیتی است. ترکیب سنگ شناختی سهند شامل آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت به همراه مواد آذرآواری فراوان می باشند. ماگمای تشکیل دهنده این سنگ ها اشباع از سیلیس بوده و دارای آلومینیوم زیادی است.

مطالعه این آتشفشان نشان می دهد که ولکانیسم در آب صورت گرفته و آثار انواع ماهی در مناطق اطراف توده سهند بیان گر آن است که سهند را دریایی کم عمق فرا گرفته است. با آغاز فعالیت این آتشفشان در اواسط دوره میوسن و ایجاد شرایط نامطلوب، گروهی از پستانداران به صورت دسته جمعی از بین رفته اند که آثار این جانوران در حوضه های رسوبی اطراف مشهود است.

توده آتشفشانی سهند در واقع یک استراتوولکان شامل پیروکلاست ایگنمبریت و گدازه است که توسط دودکش های مختلف و پراکنده در یک منطقه وسیع بیرون ریخته شده اند. در فاصله دوره های آتشفشانی سهند، رسوبات سیلابی – رودخانه ای و یخچالی تشکیل شده اند که غالبا تا شعاع چندین ده کیلومتری اطراف مراکز آتشفشان گسترش یافته اند. توده آتشفشانی سهند به وسعت بیش از ۳۰۰۰ کیلومتر مربع، رسوبات دوره میوسن و قدیمی تر را پوشانده است. تشکیلات ولکانو سدیمنت آن به شعاع چند ده کیلومتر از دامنه های سهند به طرف جلگه های اطراف گسترش یافته اند.

۳- آتشفشان سبلان:

این آتشفشان در باختر شهر اردبیل به ارتفاع ۴۸۱۱ متر قرار دارد که در واقع خط تقسیم حوضه های آبریز ارومیه و رودخانه ارس به شمار می رود. رشته کوه آتشفشانی خاموش سبلان از دره قره سو در شمال غرب اردبیل شروع و در جهت شرقی – غربی به طول ۶۰ کیلومتر و عرض تقریبی ۴۸ کیلومتر تا کوه قوشاداغ در جنوب اهر ادامه می یابد. مخروط آتشفشانی سبلان از نوع چینه ای است که گدازه های آن سطحی معادل ۱۲۰۰ کیلومتر مربع را اشغال کرده اند. مخروط سبلان ساختمان مرکزی عظیمی است که بر روی یک سیستم هورست با روند شرقی – غربی قرار گرفته است.

دیدون و ژرمن ( ۱۹۷۶) سن این آتشفشان را پلیوکواترنر می دانند. اما باباخانی، سکویه و ریو (۱۳۶۹) اظهار می دارند که نخستین جریان گدازه سبلان بر روی توف ها و کنگلومرا های الوار قرار دارند که از نهشته های کواترنر پیشین حوضه مشکین شهر هستند. دیدون و ژرمن فعالیت آتشفشانی سبلان را به ۳ بخش تقسیم می کنند:

الف – جریانات گدازه ای سبلان کهن که بیشترین بخش کوه سبلان را در بر میگیرد و شامل آندزیت های زیرین و میانی و جریان گدازه داسیتی است.

ب – فرونشست که بخش مرکزی ساختمان پیشین گسیخته شده که نتیجه آن ایجاد یک فرورفتگی دایره ای به قطر ۲۰ کیلومتر است و همزمان با فرونشست کالدار، فوران های انفجاری نیز روی داده است و از مواد آذرآواری تشکیل شده است.

ج – گنبدها و جریانات گدازه ای سبلان جوان که پس از فروریزش کالدار، فوران مواد آتشفشانی صورت گرفته که بلندترین بخش های مرکزی آتشفشان را تشکیل می دهند.
لازم به ذکر است که فعالیت های آتشفشانی سبلان از نوع آلکالن سریک است.

۴- آتشفشان تفتان:

تفتان یک آتشفشان جوان و نیمه فعال به سن پلیوسن – کواترنر در بلوچستان و ۵۰ کیلومتری شهر خاش قرار دارد. ارتفاع این آتشفشان از سطح دریا ۴۰۵۰ متر و از دشت های اطراف ۲۰۰۰ متر است. این آتشفشان در روی فیلیش های کرتاسه بالایی و ایوسن بنا شده است. اولین فوران تفتان شامل گدازه ها و سنگ های پیروکلاستیک با ترکیب داسیت و ریوداسیت در ۲۰ کیلومتری غرب – شمال غرب قله فعلی شروع شده است ( گانسر ۱۹۶۶ ).

فعالیت مجدد تفتان شامل: گدازه های داسیتی و آندزیتی متعلق به اواخر پلیوسن در ۱۰ کیلومتری شمال غرب پس از یک آرامش منجر به تشکیل طبقات اگلومرا، یک انفجار مهم در ۲ کیلومتری جنوب قله امروزی به وقوع پیوسته که اثر آن امروزه به صورت گودال فرسایشی دیده می شود.

یکی از ویژگی های جالب در تفتان، ناهماهنگی کانی شناسی و تحول معکوس کانی ها در آندزیت های کواترنر این آتشفشان دیده می شود. در گدازه های تفتان سنگ های بازیک مشاهده نمی شود. سنگ های آذرآواری و توف های پومیسی بخش وسیعی از شرق و جنوب غرب آتشفشان تفتان را می پوشانند که این سنگها عمدتا از پومیس و پرمیسیت تشکیل شده اند.

۵-آتشفشان بزمان:

سنگ های آتشفشانی – نفوذی شمال گودال جازموریان مجموعه سنگ های ماگمایی بزمان را شکل می دهند. این کمپلکس ماگمایی جزء زون ماگمایی ارومیه – دختر محسوب می شوند. سنگ های نفوذی منطقه بزمان از گرانیت آلکالن پورفیری با فلدسپات های پتاسیم دانه درشت، گرانیت های دورنیلنددار، گرانودیوریت تا کوارتز دیوریت تشکیل شده اند که دارای ۶۴ تا ۷۴ میلیون سال سن می باشند.

سنگ های خروجی این منطقه شامل سنگ های داسیتی، آندزیت – داسیتی و بندرت ریولیت، ایگنمبریت و توف های شیشه ای متبلور تشکیل می دهند که در جنوب شرق آتشفشان بزمان رخنمون دارند. سنگ های آتشفشانی بزمان عمدتا آندزیت، بازالت و کمی الیوسن بازالت می باشند. آتشفشان دارای ساختمان استراتوولکان پیچده ای می باشد و انواع گدازه های آندزیتی، داسیتی و ریوداسیتی در دامنه شرقی آن زیادتر است. مخروط اصلی این آتشفشان از اجتماع برش های ایگنمبریتی، پرمیس و گدازه تشکیل شده که به طور متناوب قرار گرفته اند.

۶-آتشفشان آرارات:

آرارات یک آتشفشان استراتوولکان است که وسعتی در حدود یک هزار کیلومتر مربع را اشغال کرده است. این آتشفشان در محل تلاقی شکستگی های بزرگ با جهت شرقی – غربی و غربی – جنوب شرقی قرار گرفته است. در منطقه آرارات، بر روی رسوبات کواترنر، توف های قرمز تحتانی و سپس گدازه های آندزیتی، داسیتی و ریوداسیتی ریخته شده اند و در پایان نیز روانه های بازالتی منطقه را می پوشانند.

نام آزمایش:

آزمایش کوه آتشفشان (تجزیه ی آمونیوم دی کرومات)

وسایل و مواد مورد نیاز:

1)بشر 800 میلی لیتری لیتری _یک عدد2)لوله ی آزمایش متوسط_یک عدد3)تشتک شیشه ای _یک عدد4)آمونیوم دی کرومات_50گرم به شکل خرد شده 5)ورقه یا مقوای بزرگ_یک عدد6)الکل ،پنبه ،کبریت _به مقدار لازم

مشاهدات وطریقه ی انجام کار:

مقدار دی کرومات را که به رنگ نارنجی دیده می شود روی تشتک شیشه ای میریزیم البته قبل از آن هم باید وزن آن اندازه گیری شده باشد.این مقدار را به صورت تپه ای درمی آوریم.(چرا؟) تا درهنگام انجام واکنش همه ی وکنش دهنده مصرف شود و به این دلیل به این واکنش کوه آتش فشان می گوییم چون آمونیوم دی کرومات روی هم قرار می گیرد تا کاملاً تجزیه شود.کبریت را روشن می کنیم وآنرا کاملاً به تپه ی ساخته شده نزدیک می کنیم .اگر درصد خلوص آمونیوم دی کرومات بالا باشدقاعد تاً باید واکنش صورت بگیرد اما چون نمونه ی در اختیار ما ساخت داخل و با درصد خلوص پایین است با نزدیک کردن کبریت هم واکنش کاملاً صورت نمی پذیرد و ما مجبوریم تااز راه دیگری برای حرارت دادن به ماده ی واکنش دهنده وارد شویم.کمی پنبه را آماده کرده و الکل برآن می ریزیم تا آتش گیرد.

چند نکته ی مهم در اینجا:

1) آمونیوم دی کرومات باید خرد شده باشد(چرا؟) علت این است که سطح تماس ذرات آن را با آتش بیشتر می کند و زود تر و کامل تر واکنش انجام می شود.

2)باید دقت داشت که پنبه ی آغشته شده به الکل را مستقیماً نباید با دست نگه داشت و باید از وسیله ی آزمایشگاهی مناسب استفاده کرد.

3) مقدار الکل استفاده شونده باید به مقدار کمی باشد چون برای انجام واکنش به مقدار اندکی حرارت نیازمندیم.

با نزدیک کردن پنبه ی افروخته شده به تپه ی آمونیوم دی کرومات می بینیم که این بار واکنش صورت می گیرد .منظره ی جالبی پدیدارمی شود در عین ناباوری می بینیم که تپه ی ساخته شده از بالا به سمت داخل بازاویه ی قائم شروع به واکنش می کند و پس از چند لحظه این چنین مشاهده میشود دقیقاً برعکس حالت اولیه این بار از داخل شروع به بیرون انداختن مواد تجزیه شده می کند و به عبارت دیگر مانند کوه آتشفشان فوران می کند و تا حدوداً یک الی یک و نیم متری مواد را به اطراف می پاشد.با دیدن این صحنه برای جلوگیری از پرتاب مواد به بیرون از محوطه از یک بشر 800میلی لیتری استفاده می کنیم. بشر عمد تاً برای گرم کردن محلول ها و مایع ها استفاده می شود اما این بار به گونه ی دیگر ی از آن استفاده می کنیم. فوراً بدون هیچ درنگی بادیدن صحنه ی بالا بشر را سرو ته کرده و به آرامی روی تشتک می گذاریم تا از فوران جلوگیری کنیم.اما در عین اینکه بشر روی محیط واکنش قرار گرفته است ولی بازهم واکنش ادامه می یابد و پس از مدتی روی بشر قطرات بخار آب را مشاهده می کنیم.

دو نتیجه می توان از این عمل گرفت :

1)در انجام واکنش اگر اکسیژن وجود نداشته با شد مشکلی در انجام واکنش پیش نمی آید.

2)با مشاهده ی بخار آب حدس میزنیم یکی از فراورده ها آب خواهد بود.

پس از مدتی واکنش کاملاً به اتمام می رسد وحاصل یک تپه ی 50گرمی آمونیوم دی کرو مات خاکستری است که به چشم دیده می شود .شایان ذکر است خاکسترتولید شده حجم بیشتری را اشغال کرده است اما وزن کمتری دارد(؟؟چرا؟ مگر نباید طبق قانون پایستگی جرم جرم واکنش دهنده و فراورده برابرباشد)با اندکی تفکر در می یابیم که ما در عین انجام واکنش یکی از فراورده ها را دیدیم یعنی همان بخار آب تولید شده در هنگام واکنش.ولی با اندازه گیری مجدد خاکستر و بخار آب باز هم جرم اولیه بدست نمی آید پس مطمئن میشویم که فراورده ی دیگری هم وجود دارد که همان نیتروژن است.پس واکنش به این صورت خواهد بود که در اثر گرما میدهد

 پوكه معدني ، دانه هاي سبك حاصل از فعاليتهاي آتشفشاني است . مزيت عمده پوکه معدني نسبت به مصالح ساختماني مشابه از قبيل شن و ماسه ، وزن مخصوص بسيار كم، دارا بودن درجه سختي بالا و نيز تخلخل آن مي باشد. رنگ اين ماده معدني سفيد يا خاكستري مايل به سفيد يا زرد است . پوكه معدني داراي دانه بندي هاي متفاوت از ذرات غباري تا قطعات بزرگ با قطر بيش از 100 ميليمتر است.هر يك از اندازه هاي فوق براي مصارف بخصوصي كاربرد دارند. نمونه اي از نحوه استخراج پوكه معدني به صورت عدسي هايي با قطر 50 تا 100 متر و ارتفاع حدود 5 متر در زير لايه هايي از خاك و سنگ وجود دارد. پس از حفر ترانشه توسط بلدوزر عمليات باطله برداري يعني برداشتن سنگ و خاك از روي لايه هاي پوكه معدني انجام مي شود. درمرحله بعد عمليات بارگيري به كمك لودر صورت مي پذيرد.ماده معدني به وسيله كاميون كمپرسي از محل معدن حمل مي شود.

 سابقه مصرف پوكه معدني: مهندسين رومي در گذشته از اين ماده معدني در ساختمان هاي باستاني سال 1348 شمسي ( 1969 ميلادي ) استفاده مي کردند . در حال حاضر علاوه بر مصرف داخل ايران به كشورهاي حاشيه خليج فارس ، امارات متحده عربي، عربستان و... نيز صادر مي گردد.

*خواص پوكه معدني*

 •وزن مخصوص پائين ( 5/ 0 تا 7 / • ) به طوري كه روي آب شناور مي ماند.

 • عايق صدا، گرما و سرما است.

• مقاوم در مقابل آتش سوزي؛ به طوري كه تا 760 درجه سانتيگراد هيچ تغييري در حجم و شكل آن حاصل نمي شود. نقطه ذوب اين ماده معدني 1342 درجه سانتيگراد مي باشد.

 • استحكام؛ بتون و مصالح تشكيل شده از پوكه معدني از ميزان بالاي دوام نسبت به وزن برخوردار مي باشد.

• مواردمصرف:جهت شيب بندي بامها وكف ساختمان(دانه ها و ذرات كوچكتر از 40 ميليمتر)

 • براي تهيه بلوكهاي سبك سقفي و ديواري ، مو زائيك سبك ، بتون سبك ، براي قطعات باربر سبك و قطعات جدا كننده ( دانه ها و ذرات كوچكتر از 15 ميليمتر)

 • به عنوان عايق صدا براي موتور خانه ها ومحلهاي صدادار (دانه هاي 2 تا 40 ميليمتري)

• بعنوان عايق حرارت براي سردخانه ها، گرمخانه ها و پوشش لوله هاي حرارتي (دانه هاي 2 تا 40 ميليمتر)

• براي استفاده كشاورزي در مناطق كم آب به دليل خاصيت جذب و نگهداري آب (از ذرات ريز تا دانه هاي 30 ميليمتري)

• براي رنگبري پارچه ها (قطعات 20 تا 50 ميليمتري)

• براي استفاده در ساختمان سدها، اسكله ها و پلها (ذرات پودر مانند)

 • نكته قابل توجه اينكه بتون ساخته شده از پوكه معدني علاوه بر سبكي، در مقابل عوامل مختلف مختلف محيطي نيز داراي استحكام و مقاومت فوق العاده اي مي باشد.

• مخلوط اين ماده با آهك شكفته تشكيل نوعي سيمان طبيعي را مي دهد كه در زير آب و بيرون آب سخت مي گردد در صنعت سيمان مي توان از اين م اده معدني به عنوان يكي از اجزاء مهم تشكيل دهنده سيمان استفاده نمود.

•درصد اختلال تا 40 % سيمان پرتلند پوزولان

 •درصد اختلاط بيش از 40 % سيمان پوزولان

 سنگ پا نوعی سنگ آذرین است که از سرد شدن گدازه‌های آتشفشانی شکل می‌گیرند. وجه تسمیه سنگ‌پا از آن جهت است که بنا به قابلیت بالای سایندگی ، از آن برای زداندن لایه‌های سفت مرده پوست در پاشنه پا استفاده می شود.

در گذشته از چنین سنگهای آذرزینی که متخلخل بوده استفاده می‌شد، هرچند   امروزه انواع پلاستیکی آن نیز موجود است

مشخصه داخل کره زمین افزایش تدریجی دما، فشار و چگالی مواد تشکیل دهنده با افزایش عمق است. برآورد می­شود که دما در عمق 100 کیلومتری بین 1200 تا 1400 درجه سانتیگراد باشد، درحالی که دما در مرکز کره زمین ممکن است از 6700 درجه سانتیگراد نیز تجاوز نماید. افزایش تدریجی در دما و فشار با عمق، مشخصات فیزیکی و در نتیجه رفتار مکانیکی مواد تشکیل دهنده زمین را تحت تاثیر قرار می­دهد. وقتی ماده­ای تحت گرما قرار می­گیرد، اتصالات شیمیائی آن ضعیف شده و مقاومت مکانیکی آن کاهش می­یابد و درصورتی که دما از نقطه ذوب ماده مورد نظر فراتر رود اتصالات شیمیائی شکسته شده و پدیده ذوب اتفاق می­افتد. اگر دما تنها معیار تعیین کننده ذوب مواد بود در این صورت باید کره زمین تبدیل به یک توپ مذاب با یک پوسته نازک جامد می­شد. درحالی که فشار نیز با عمق افزایش می­یابد و تمایل دارد که مقاومت سنگ­ها را افزایش دهد. بر اساس مشخصات فیزیکی و مقاومت مکانیکی میتوان زمین را به 5 لایه مختلف تقسیم بندی نمود: لیتوسفر^[4] ، استنوسفر ^[5]، مزوسفر^[6] یا گوشته پایینی،  هسته بیرونی و هسته درونی.

لیتوسفر(سنگ کره)

بر اساس مشخصات فیزیکی، لایه بیرونی کره زمین شامل پوسته و لایه خارجی گوشته است که تشکیل دهنده یک لایه نسبتا سرد و صلب میباشند درحالی که این لایه­ها از مواد متفاوت شیمیایی تشکیل شده است، ولی بدلیل سرد بودن و مقاوم بودن رفتار واحدی را از خود نشان می­دهد (شکل 2).

لیتوسفر در قسمت قاره­ای بطور متوسط 100 کیلومتر ضخامت دارد ولی ممکن است به بیش از 250 کیلومتر در زیر قسمتهای قدیمی قاره­ها برسد. در زیر اقیانوسها ضخامت لیتوسفر از چند کیلومتر در قسمت رشته کوههای اقیانوسی^[7] تا حدود 100 کیلومتر در قسمتهای قدیمی­تر و سردتر پوسته اقیانوسی می­رسد.

استنوسفر:

در زیر لیتوسفر و در قسمت فوقانی گوشته، تا عمق 660 کیلومتر، یک لایه نرم و نسبتا ضعیف قرار دارد که به عنوان استنوسفر شناخته می­شود. قسمت بالای استنوسفر  دارای چنان دما و فشاری است که منجر به ذوب بسیار اندکی از این لایه ­می­شود. در برابر این ناحیه ضعیف، لیتوسفر جدا از لایه زیرین خود است و نتیجه این جدا بودن حرکت مستقل لیتوسفر نسبت به استنوسفر است.

مزوسفر یا گوشته پائینی:

  زیر ناحیه ضعیف استنوسفر، افزایش فشار اثر دمای بالا را خنثی کرده و سنگها تا حدودی با افزایش عمق مقاومتر می­شوند. در عمق 660 کیلومتر تا 2900 کیلومتر یک لایه صلب­تر به نام مزوسفر ( کره میانی ) یا گوشته پائینی یافت می­شود. برخلاف مقاومت آنها، سنگهای مزوسفر همچنان گرم بوده و توانائی جریان یافتن را دارا می­باشند.

هسته داخلی و خارجی:

هسته که تشکیل یافته از آلیاژ آهن – نیکل می­باشد، به دو لایه تقسیم می­شود که مقاومت مکانیکی کاملا متفاوتی را نشان می­دهند. هسته خارجی یک لایه مایع به ضخامت 2270 کیلومتر می­باشد. ثابت شده است که جریان آهن مذاب در این لایه باعث ایجاد میدان مغناطیسی در کره زمین است. هسته داخلی یک کره به شعاع 3486 کیومتر است. برخلاف دمای بالاتر هسته داخلی، مواد تشکیل دهنده آن مقاومتر هستند.

زمین ساخت ورقه ای- درس 4 علوم ششم

در سال 1912 میلادی دانشمند آلمانی بنام وگنر اظهار داشت که حدود 200 میلیون سال پیش تمام خشکی ها به هم متصل و یک تکه بوده اند این خشکی رفته رفته به دو قسمت تقسیم شده و پس از آن هر قسمت نیز قطعه قطعه شده و قاره های امروزی را بوجود آمده اند سپس وگنر نظریه زمین ساخت ورقه ای را مطرح کرد.

نظریه زمین ساخت ورقه ای:
بر اساس این نظریه سنگ کره زمین یک تکه نیست بلکه از تعدادی ورقه های بزرگ و کوچک تشکیل شده است.

نکته: بعضی از ورقه ها در زیر قاره ها و بعضی دیگر در زیر اقیانوس ها و برخی هر دو را در بر می گیرد.

نکته: به هر یک از ورقه های سنگ کره یک پلیت می گویند

بر اثر حرکت پلیت ها در حاشیه ورقه ها زلزله ایجاد می شود.

زلزله
حرکت ناگهانی قسمتی از زمین را زلزله گویند که این حرکت موجب تخریب ساخمان ها و رانش زمین     می شود و گاهی خسارت جانی و مالی زیادی را به بار می آورد.

ریشتر
واحد شدت زلزله است که دانشمند آمریکایی به نام چالز فوانسیس ریشتر اولین بار شیوه اندازه گیری شدت زلزله را پیشنهاد داد او شدت زلزله را 1 تا 12 ریشتر بیان کرد.

نکته انرژی زمین لرزه ای که شدت آن یک ریشتر است برابر انرژی حاصل از انفجار 170 گرم تی ان تی (TNT) است. به ازای افزایش هر درجه ریشتر شدت زمین لرزه 31 برابر عدد قبلی است.

سؤال: چه عاملی در زیر سنگ کره موجب شکل پذیری و خمیر مانند بودن نرم کره می شود؟
جواب: دما و فشار بسیار زیاد در زیر سنگ کره

سؤال: چگونه قسمت خمیری گوشته ممکن است جا به جا شود؟
جواب: چون قسمت زیرین دما بیشتر از قسمت بالایی بخش خمیری شکل است این اختلاف دما باعث تغییر چگالی مواد شده و سبب جابه جایی ماده خمیری شکل می شود.

سؤال: چه موقع ورقه های سنگ کره جا به جا می شوند؟
جواب: وقتی مواد نرم کره به آرامی بالا بیایند و به طرفین کشیده شوند ورقه ها روی هم می خزند.

حرکت ورقه ها در مجاورهم به سه صورت ممکن است باشد.

1- دو ورقه از هم دور می شوند.

 
2- دو ورقه به هم برخورد کرده و نزدیک می شوند.

3- دو ورقه در کنار هم می لغزند.

پدیده های حاصل از حرکت ورقه ها:
1- ورقه های دور شونده:

بیش تر محل ورقه های دور شونده در میان اقیانوس ها قرار دارند در این مناطق مواد مذاب از بین دو ورقه خارج شده و بین دو ورقه سخت می شود و پوسته جدید حاصل می گردد.

به همین دلیل هر ساله چندین سانتی متر بر وسعت اقیانوس ها افزوده می شود.

2- ورقه ها های نزدیک شونده:
چون ورقه های نزدیک شونده خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مختلفی دارند پدیده های حاصل به یکی از صورت های زیر می باشد.
الف: برخورد ورقه اقیانوسی با قاره ای:
چون ورقه های اقیانوسی نسبت به ورقه های قاره ای سنگین تر می باشند به زیر ورقه های قاره ای کشیده می شوند و باعث ایجاد گودال اقیانوسی- کوه های آتش فشان و زلزله می شوند.

ب: برخورد دو ورقه اقیانوسی:
یک ورقه به زیر ورقه دیگر فرو می رود و با خم شدن لبه ورقه ها گودال عمیق اقیانوسی ایجاد می شود. ورقه فرو رونده ذوب شده و مواد مذاب از بستر دریا خارج می گردند و بر اثر آتش فشان جزایری سر از آب بیرون آورده و جزایر قوسی تولید می گردند.

ج: برخورد دو ورقه قاره ای
هیچ کدام از ورقه ها زیر دیگری فرو نمی رود چون جرم هر دو مساوی است بر اثر چنین برخوردی کوه و زلزله شدید ایجاد می شود.

 
3- ورقه ها در کنار هم می خزند
در این محل ها نه پوسته جدید تولید می شود و نه ورقه ای تخریب می شود بلکه فقط ورقه ها کنار هم حرکت می کنند در این صورت زلزله های شدید ایجاد می گردد.

بقيه در ادامه ي مطالب

شناساگرهای pH، آن دسته از مواد شیمیایی هستند که در برابر اسیدی بودن و بازی بودن یک ترکیب تغییر رنگ می‌دهند. در برابر اسیدها قرمز و در برابر بازها آبی رنگ می‌شوند. یکی از شناساگرهای pH، به شناساگر pH رنگین‌کمان معروف است، که به دلیل اینکه طیف وسیعی از رنگ‌ها را نشان می‌دهد به طور گسترده‌ای کاربرد دارد. شما می‌توانید به راحتی این شناساگرها را سفارش داده و تهیه کنید اما کمی قیمت بالایی دارند.

خوشبختانه، شناساگرهای pH طبیعی در آشپزخانه‌ی شما موجود است که محدوده‌ی خوبی از رنگ‌ها را می‌توانند نشان دهند. بنابراین شما می‌توانید یک شناساگر pH رنگین‌کمانی را با مواد ارزان موجود در آشپزخانه‌ی خانه‌تان درست کنید و از آن لذت ببرید.

کلم قرمز را به‌صورت درشت خرد کنید، سپس تکه‌های کلم قرمز را در غذاساز یا مخلوط‌کن بریزید و به آن آب خیلی داغ یا جوش اضافه کنید، مقدار آب اهمیتی ندارد. با روشن کردن مخلوط کن، اجازه دهید محتویات آن خوب هم زده شود، اگر مخلوط‌کن یا غذاساز ندارید می‌توانید این کار را با خیساندن تکه‌های درشت کلم در آب خیلی داغ به‌مدت چند دقیقه انجام دهید. سپس با دستمال نازک محتویات مخلوط کن را خوب آب‌گیری کنید. محلول به‌دست آمده همان شناساگر pH شما است که می‌تواند در برابر بازها آبی‌رنگ و در برابر اسیدها به‌رنگ قرمز تبدیل شود. اگر محلول به‌دست آمده خیلی تیره است کمی به آن آب اضافه کنید (دمای آب مهم نیست) تا با رقیق شدن محلول، رنگ روشن‌تری ظاهر شود. اگر آبی که برای تهیه‍ی کلم استفاده کردید خنثی  (pH ~ 7) باشد محلولی به‌رنگ ارغوانی خواهید داشت.

 محلول به‌دست آمده (شناساگر pH) از مرحله‌ی قبل را داخل لیوان بریزید، برای تهیه‌ی رنگین‌کمان، لازم است که شما در یک سمت از این محلول شناساگر، اسید اضافه کنید و سمت دیگر شناساگر، از یک محلول بازی استفاده کنید. برای دقت بیشتر، به‌کمک سرنگ، دو قطره از آب لیمو را با دقت به کف لیوان تزریق کنید. آنگاه به آرامی دو قطره از یک نوع باز مثل آب ژاول را روی آن بچکانید. یک رنگین‌کمان در داخل لیوان خواهید داشت. شما می‌توانید انواعی از محلول‌های شیمیایی اسیدی و بازی را با این روش، امتحان کنید و طیفی از تغییر رنگ‌ها را داشته باشید.

مواد به کاررفته در تولید کاغذ) گفت و گو کنید ص 17علوم ششم(

کلر:رنگ بر

اگر کاغذ سفید مورد نظر باشد، عملیات شست‌وشو (سفید کردن) نیز باید در فرایند ساخت منظور شود. رنگبری از طریق لیگنین زدایی که سبب سفید شدن دائمی کاغذ می شود را می توان در مورد خمیرهای شیمیایی انجام داد . این فرایند در چند مرحله و معمولاً به وسیله کلر ، دیوکسیدکلر ، اکسیژن و سایر ترکیب های رنگبر عملی می شود

کلر در سال 1774 توسط شیل کشف شد و خواص رنگبری آن در سال 1784 توسط بوتوله اعلام گردید . اما حدود یک قرن پس از این تاریخ تولید صنعتی کلر از طریق تجزیه الکترولیتی کلرید سدیم میسر شد و پس از آن ، مصرف کلر در صناایع مختلف رواج یافت . حدود پنجاه سال پس از این تاریخ ، مصرف کلر به عنوان رنگبر و سفید کننده در صنعت خمیر کاغذ آغاز شد

 به دلیل مشکلات زیست محیطی ، در طی چند سال آینده ، احتمالاً استفاده از گاز کلر برای رنگبری منسوخ خواهد شد و استفاده از دیوکسید کلر رونق خواهد یافت . اما در دراز مدت ، مواد شیمیایی فاقد کلر ( اکسیژن ، هیدروژن پروکسید و اوزون ) جای دیوکسید کلر را خواهد گرفت

نشاسته: صاف کننده سطح کاغذ و افزایش مقاومت

نشاسته های کاتیونیک عمدتا برای حفظ و نگهداری الیاف و رنگدانه ها روی کاغذ مصرف می شوند، همچنین استفاده از اینها باعث بهبود و استحکام در مقابل پارگی و پایداری در مقابل تا خوردن کاغذ می شوند، همچنین به عنوان امولسیفایر برای ضد آب کردن کاغذهای چسب زنی و آهار زنی و در تصفیه و پالایش سنگ معدن به عنوان عوامل انباشتگی و لخته کنندگی مورد استفاده قرار می گیرند

گچ: شفافیت کاغذ

یک وجه اصلی صنعت کاغذسازی، فرایندی است که در آن الیاف معلق در آب تحت عمل پرداخت مکانیکی شدید قرار گیرند. عمل کوبیدن یا تصفیه، بر خصوصیات مکانیکی کاغذ اثر دارد. برای مثال افزایش پرداخت، موجب افزایش استحکام چگالی ظاهری الیاف است و اثر مستقیم آن بر روی الیاف، ایجاد انعطاف پذیری بیشتر آنهاست که موجب می‌شود الیاف بر روی یکدیگر خوابیده و سطح تماس بیشتری به‌وجود آید. به این ترتیب، اتصال بین الیاف تقویت می‌شود. البته این فرایند بسیار پیچیده است.در تولید کاغذهایی که از آنها برای چاپ یا نوشتن استفاده می‌شود، نوعی ماده پُر کننده به‌کار می‌رود. استفاده از این ماده نتایج بسیاری دارد مانند افزایش میزان ماتی، صافی، و یکنواختی کاغذ. مواد پرکننده رایج، چینی و گچ (کربنات کلسیم) است. سهم مواد پرکننده در کاغذ می‌تواند زیاد و بین ۱۰ تا ۱۵درصد وزن کاغذ را تشکیل دهد.

پلاستیک:

به کاغذ موادی (پلاستیک؛)، البته به مقدار بسیار کم، می‌افزایند تا به آن ویژگی خاص بدهند، مثلا آن را در برابر رطوبت مقاوم کند یا بر شفافیت آن بیفزایند و رنگ و سایه آن را تنظیم کنند.پوشش و پرداخت سطح کاغذ. مواد پوششی عمل‌آور سطح کاغذ، اجزای مهم غیرالیافی کاغذ را تشکیل می‌دهد. یکی از این نمونه‌ها کاغذهای براق مورد استفاده در مجله‌ها و نیز کاغذهای ضد آب هستند که گاه برای کتاب‌ها نیز به‌کار می‌روند.

رنگ:

تولید کاغذهای رنگی

مراحل تبدیل چوب به کاغذ عبارتند از:

بریدن چوب ( تغییر فیزیکی ) ، کندن پوست درخت ( تغییر فیزیکی ) که به کمک غلتک های استوانه ای چرخشی ، تبدیل به ورقه های کوچک و باریک می شود . ( چیپس کردن که تغییر فیزیکی است .) و خمیر کردن.

خمیر کردن به چند روش انجام می شود:

الف ) خمیر کردن شیمیایی: که در تهیه ی کاغذ گرافت که نوعی کاغذ قهوهای است و مخصوص بسته بندی کردن است به کار می رود . این کار با پختن ورقه ها در هیدروکسید سدیم و سولفید سدیم انجام می شود ، سپس چوب های زاید به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می گیرد . ( نوع تغییر : شیمیایی)

ب) خمیر سازی مکانیکی :این مرحله به کمک دیسک های فلزی دوار انجام می شود . اما این باعث استفاده ی بیش تر از چوب شده ولی کیفیت کاغذ به دست آمده پایین است ، زیرا خمی سازی مکانیکی یک مرحله ی کاربرد فشرده ی انرژی است که با آسیاب کردن یا پودر کردن الیاف سلولز (چوب) را پاره و خرد کرده ، دوام و استحکام خمیر را کاهش می دهد . این خمیر برای ورقه های روز نامه و دفتر تلفن مورد استفاده قرار می گیرد . (نوع تغییر : شیمیایی)

ج) خمیر سازی شیمیایی- ترمودینامیکی: چیپس ها ( ورقه های چوب ) قبل از بخار دادن با سولفور آغشته می شود . این کار اجازه می دهد که خمیری محکم و قوی به دست آید. خمیری که با این روش به دست می آید ، می تواند در تولید کاغذ های روکش دار استفاده شود.

سفید گری :یکی از مهم ترین مراحل شستن و سفید کردن است ، که برای پاک کردن و تصفیه ی خمیر به کار می رود . شستن لیگنین را جدا می کند ، زیرا لیگنین روی الیاف تاثیر دارد.

( لیگنین عامل اصلی برای ایجادرنگ قهوهای در ساختار چوب ، هر چوبی که قهوهای تر است لیگنین بیش تری دارد.)

گاز کلر این و دی اکسید کلراین برای شست وشوی خمیر به کار می رود و بیش تر عملیات شست و شوی مکانیکی به وسیله ی

پراکساید انجام می شود . گاز کلراین ( کلر) مقدار زیادی از بقایای لیگنین موجود در چوب و خمیر کاغذ را بر طرف می کند تا دی اکسید کلر ، لیگنینی را که نمی توان از نین برد ، سفید کند.

ماشین کاغذ : ماشین کاغذ درگیر چهار مرحله است ، که عبارتند از:

الف ) آماده سازی مواد خام:که الیاف چوب و آب و مواد معدنی مخلوط می شود.مخلوطی که 99% آن آب است . در یک ماشین مدرن آب از بالا و پایین تخلیه می شود وقتی آب تخلیه شد یک مرحله از کاغذ شکل گرفته است.

ب)بخش پرس یا آب گیری:در این جا کاغذ به وسیله ی غلتک ها و یک حصیر وسیع که از رشته های نایلون و پلی استر است فشرده و چلانده می شود و بیش تر آب کاغذ گرفته می شود.

ج)خشک کردن : بیش تر آب موجود در کاغذ گرفته می شود . این کار در یک ماشین دارای کیفیت بالا و یک دستگاه آهارزن انجام می شود . این دستگاه یک پوشش از آهار مانند نشاسته و مواد معدنی را روی کاغذ می کشد که کاغذ را محکم تر ، صاف تر و نرم تر می کند.

د) بعد از پوشش دادن کاغذ دوباره در بخش خشک کن ، خشک می شود و سرانجام روی رول های بزرگ پیچیده می شود.

تیغه ی پوشش دهنده : برای پوشش دادن کاغذ یک تیغه ی پوشش دهنده ی نازک را پس از تکمیل کاغذ روی آن قرار می دهند ، سپس کاغذ سر خورده زیر تیغه ی دیگری می رود که این پوشش نازک را روی آن رسوب می دهد. این پوشش های مختلف کاغذ را برای استفاده در صنعت چاپ ، بسیار خوب و مرغوب می سازد.

غلتک ویژه ی برق انداختن : این مرحله کاغذ را جلادار ، خوش نما ، صاف و نرم می کند . این غلتک ها از رول های وسیعی ساخته شده که کاغذ را تحت فشار و گرمای زیاد قرار می دهد و پس از این غلتک ها ، کاغذ برروی رول های کوچک منتقل می شود.

تبدیل به ورقه شدن : این آخرین مرحله ی ساخت کاغذ است . بعضی از رول های کاغذ به ورقه تبدیل شده و بعضی هم جعبه و بسته برای مشتری است.

بازيافت کاغذ

بازيافت کاغذ از طريق فرآيندي صورت مي گيرد که کاغذهاي دور ريختني جمع آوري شده را براي توليد ورقه هاي کاغذي با ضخامت متفاوت به خمير تبديل مي کنند.

به طور کلي در کارخانه هاي بازيافت کاغذ ابتدا کاغذهاي باطله در انبار به سمت خردکن وارد مي شود و پس از آن وارد دستگاه خميرسازي مي گردد. خمير حاصل از اين دستگاه توسط پمپ روي دستگاه توليد مقوا ريخته مي شود. در اين قسمت به کمک سيستم مکش، خمير و آب از هم جدا مي شوند ورقه هاي کاغذ را خشک مي کند و در مرحله بعد اين ورقه ها اطو شده و اين چنين مقوا توليد مي شود. مقواهاي توليدي بعد از برش به بازار عرضه مي گردند. مراحل خردکردن، خمير کردن، قالب ريزي، خشک کردن، اتو کني و برش مهمترين مراحل فرآيند بازيافت کاغذ در کارخانه ها است.

گزارش تصويري از مراحل بازيافت کاغذ

کاغذ پس از ورود به کارخانه بايد بلافاصله وارد چرخه توليد مي شود(چون مدت زمان زيادي را نمي توان براي نگهداري آن صرف کرد،زيرا در مجاورت هوا وآب به سرعت پوسيده شده وازبين مي رود.) ابتدا کاغذ وارد

"پالپر" شده و در آن با آب مخلوط و به خمير تبديل مي شود. همچنين دراين مرحله ضايعات درشت به وسيله ي يک چنگک از آن جدا مي شود.سپس در مرحله بعد پاکسازي روي خمير انجام مي شود تا ناخالصي هاي آن گرفته شود.در پايان اين مرحله خمير موجود شامل 99% آب و 1 درصد خمير سلولز است!

در مرحله سوم خمير به وسيله ي

نازل روي توري ريخته ميشود،اين توري حرکت کرده و وارد مرحله چهارم مي شود. که در آن، طي سه مرحله عمليات آب خمير گرفته مي شود، ابتدا توسط تيغه هايي که حرکت مي کنند آب جمع آوري مي شود(حدود 10% آب گرفته مي شود) سپس اين تيغه ها شکل مکنده پيدا مي کنند و به صورت "وکيوم" آب خمير گرفته مي شود، در پايان مرحله آبگيري،به وسيله ي پرسهايي که داراي سوراخ هستند، هم به کمک فشار و هم مکش آب را خارج مي کنند. طي مراحل انجام شده 35% آب خمير گرفته مي شود.

پس از پايان مراحل آبگيري خمير وارد مرحله ي حرارت مي شود که طي آن رطوبت موجود درخمير تا 50% گرفته مي شود. در مرحله بعد که به آرايشگاه کاغذ معروف است از يک طرف به کاغذ نشاسته (به عنوان نگهدارنده) و از طرف ديگر به آن رنگ اضافه مي شود(براي زيبايي)، سپس کاغذ دوباره وارد خشک کن مي شود. (کاغذ نهايي بايد حدود 8 تا 10 % رطوبت داشته باشد) و در پايان به صورت رول هاي بزرگ پيچيده مي شود.

بازيافت کاغذ در ايران

بازيافت کاغذ بر خلاف مفهوم کنوني که با فرآيندهاي شيميايي و پردازش کارخانه اي تعريف مي شود، از دير باز به صورت سنتي و استفاده محدود وجود داشته است. سهولت خمير کردن کاغذهاي باطله و شکل دهي مجدد به آنها همواره سبب مي شده که مردم براي مصارف خود به اين کار روي آورند. جلدهاي زرکوب رايج در دوره هاي پيش و پس از اسلام از مقواهايي ساخته مي شد که از خمير کردن دوباره کاغذ باطله يا بکر به دست مي آمد.

فعاليت هاي سنتي بازيافت کاغذ در سطح محدودي صورت مي گرفت. با گذشت زمان و همراه بالارفتن مصرف کاغذهاي بکر که عمدتاً وارداتي بودند، ميزان زائدات کاغذ نيز افزايش يافت. وجود تقاضا در بخش هايي از صنايع کشور که به کاغذهاي خيلي مرغوب نياز نداشت سبب شکل گرفتن فعاليت هايي در زمينه توليد، کاغذهاي صنعتي مانند مقوا شد. آغاز فعاليت صنعتي بازيافت کاغذ در کشور به سال تاسيس نخستين کارخانه مقواسازي در سال 1333 باز مي گردد و پس از آن نيز تا سال 1336 دو کارخانه مقواسازي ديگر در تهران راه اندازي شدند.

پس از آن در کنار کارخانه ها، کارگاههاي کوچک و بزرگ بازيافت کاغذ نيز داير شدند که عمدتاً در زمينه توليد محصولات کاغذي با کيفيت پايين، مانند مقوا و شانه تخم مرغ فعاليت دارند. مهمترين ويژگي صنعت بازيافت کاغذ ايران را مي توان پايين بودن کيفيت و سطح فناوري تجهيزات کارخانه اي آن دانست. سطح پايين فناوري مورد استفاده گرچه با سرمايه گذاري محدود سازگار است ولي توان محصولات کاغذي مرغوب و با کيفيت را ندارد.

چک لیست درس تفکر و پژوهش ششم

برگه‏ ی پیشنهادی ثبت مشاهدات(چک لیست)

شاید تا به حال به این فکر کرده باشید که بعد از میلیارد چیست؟؟

ترتیب بدین صورت است که بعد از هزار و میلیون میلیارد داریم که بیلیارد هم خوانده می شود و بعد از آن بیلیون و تریلیون و ... را داریم. به طور کلی اعداد را می توان در جدول زیر مشاهده کرد. 

البته این جدول را می توان تا 100 مورد نوشت که آخرین آن 10⁶⁰⁰ است که قابل تصور هم نیست.

بچه‌های عزیز توجه داشته باشید اعداد بالا عدد ۱۰ نشان دهنده تعداد صفر های جلوی عدد ۱۰ می‌باشد .

جدول در ادامه ي مطالب 

1x 8 + 1 = 9
12x 8 + 2 = 98
123x 8 + 3 = 987
1234x 8 + 4 = 9876
12345x 8 + 5 = 987 65
123456x 8 + 6 = 987654
1234567x 8 + 7 = 9876543
12345678x 8 + 8 = 98765432
123456789x 8 + 9 = 987654321
********************************
1x 9 + 2 = 11
12x 9 + 3 = 111
123x 9 + 4 = 1111
1234x 9 + 5 = 11111
12345x 9 + 6 = 111111
123456x 9 + 7 = 1111111
1234567x 9 + 8 = 11111111
12345678x 9 + 9 = 111111111
123456789x 9 +10= 1111111111

********************************
9x 9 + 7 = 88
98x 9 + 6 = 888
987x 9 + 5 = 8888
9876x 9 + 4 = 88888
98765x 9 + 3 = 888888
987654x 9 + 2 = 8888888
9876543x 9 + 1 = 88888888
98765432x 9 + 0 = 888888888
*********************************
1x 1 = 1
11x 11 = 121
111x 111 = 12321
1111x 1111 = 1234321
11111x 11111 = 123454321
111111x 111111 = 12345654321
1111111x 1111111 = 1234567654321
11111111x 11111111 = 123456787654321
111111111x 111111111 = 12345678987654321
******************************************

اگر بر این باورید که مصرف “توت” یا “خرما” به جای قند می‌تواند از بالا رفتن میزان “قند خون” جلوگیری کند سخت در اشتباهید.

قند خرما، توت و به طور کلی هر”مواد قندی “هنگامی که با آب جوش یا چای داغ تماس پیدا می‌کند بدن تمام شیرینی‌های این مواد را جذب کرده و “انرژی” موجود در آنها جذب بدن نمی شود.

گفتنی است چای و “قهوه “در تمام کشورهای دنیا نوشیدنی‌های بسیار رایجی هستند که افراد عادت دارند آنها را با مواد شیرین مصرف کنند اما این مواد قند به سلامت “دندان‌ها” آسیب رسانده و سبب بالا بردن قند خون و در نهایت “دیابت” می‌شود.

گفتنی است مصرف “میوه‌های خشک” در کنار چای بهترین گزینه به جای قند، خرما و “توت” است.

نکته: پزشکان بر این باورند مصرف میوه‌های خشک انرژی مورد نیاز بدن را فراهم کرده و برای “سلامتی” ضرری ندارند.

حتما برای شما هم بارها پیش آمده که جوهر خودکار یا خودنویس‌هایتان روی لباس یا وسایل دیگر خانه، پس داده باشد

با ما همراه باشيد در ادامه ي مطالب

زندگی نامه خوارزمی

ابو عبدالله محمد بن موسی خوارزمی که ریاضیدانان اروپا او را algoritmus می خوانند یکی از نخستین و بزرگترین ریاضیدانان و اختر شناسان ایران است که در بغداد کار میکرد .از زندگی و خانواده او آگاهی زیادی در دست نیست جز در حدود سال 175 – 180 هجری – در خوارزم متولد و هنگام جوانی در خزانه الحکمه مامون مشغول به کار و تحقیقات شد و پس از سالها فعالیت شبانه روزی بلاخره در حدود سال 225 – 232 هجری – دعوت حق را لبیک گفته و به دیار باقی شتافت .
برخی ار تاریخ نویسان عنوان مجوسی را به دنبال نام او اورده اند ، معلوم میشود در خانواده ای با فرهنگ از زرتشتیان خوارزم زاده شد و به همین مناسبت به احتمال قوی به نوشته های علمی ایرانی پیش از یورش عرب دسترسی داشته است

زمان خوارزمی :

روزگار خوارزمی به روزگار زرین در دوران حکومت خلیفه های عربی معروف است . روزگاری که هارون بر سرزمین های خلافت شرقی فرمان میراند . این روزگار دوران شکفتن فرهنگی است که مرکز ثقل آن در ایران بوده است

زندگی خوارزی با خلافت مامون متقارن بود . مامون به کوشش و همراهی طاهر فرزند حسین معروف به ذوالیمینین بر برادر خود امین پیروز شد.

کارهای خوارزمی در زمینه اختر شناسی :

نخستین اثری که خوارزمی در بغداد نوشت ، تنظیم جدول سینوس ها بود . خوارزمی این اثر خود را با توجه به کارهای بطلمیوس و جدول های دانشمندان هندی تنظیم کرد . ولی خود آنها را مورد تحقیق قرار داد و در نتیجه جدول او به مراتب دقیق تر از جدول های یونانی و هندی است

در واقع سه اثر خوارزمی

1.       زیج الاول

2.       زیج الثانی

3.       السند هند الصغیر

به رصد هایی که در زمان مامون صورت گرفت به سیدهانتا مربوط میشود .زیرا سند هند همان سیدهانتای هند است . سیدهانتا به چند کتاب اختر شناسی و ریاضی گفته می شود که در هند تنظیم شده است و کهن ترین آنها مربوط به نیمه نخست قرن پنجم میلادی است  .یکی از این کتابها در زمان منصور خلیفه دوم عباسی به بغداد آورده شد و توسط ابراهیم فرزند حبیب فزاری به یاری مانکا ، صفیر هند در بغداد ترجمه شد و ریاضیدانان و اختر شناسان حوزه خلافت بغداد برای نخستین بار با دانش ریاضی و اختر شناسی هند آشنا شدند .

ترجمه فزاری تا زمان خوارزمی مبنای کار اخترشناسان بود ولی پس از آن که خوارزمی دو زیج خود را ارائه کرد مرجع مطمئن تری برای اختر شناسان پدید آمد . خوارزمی در تنظیم این دو زیج به احتمال قوی روش تلفیقی خود را با استناد به دانش های یونانی ، هندی و ایرانی به کار برده است

خوارزمی از راه ترجمه سیدهاتنا با مکتب ریاضی و اختر شناسی هند و از راه ترجمه مجسطی کتاب بطلمیوس با مکتب یونانی آشنا شد. خوارزمی ترجمه هایی از نوشته های ارسطو و اقلیدس و دیگران با مکتب یونانی آشنا شد .به جز آنکه به خاطر بستگی هایی که با پاسداران فرهنگ ایرانی داشت کم و بیش از دانش نیاکان خود با خبر بود . رساله های زیج اول و زیج دوم خوارزمی به احتمال زیاد بر اساس دو رصدی که اولی در بغداد و دومی در دمشق انجام گرفت نوشته شده است

نوشته های خوارزمی در زمینه اختر شناسی و جغرافیای ریاضی اثر زیادی در کارهای دانشمندان بعدی داشته است. در واقع مسلمه مجریطی صورت تازه ایی از جدول هاب فلکی را بر اساس کارهای خوارزمی تنظیم کرد و همین جدول های مجریطی است که اساس کار اخترشناسان اروپای غربی قرار گرفت

1.       صورت الارض

نخستین اثر علمی در دوران تازه شکوفایی  دانش در زمینه جغرافیا دانست . خوارزمی واژه صورت الارض را به همان معنایی به کار برده است که ما امروز آن را جغرافی می نامیم

گرچه این کتاب بر اساس جغرافیای بطلمیوس تنظیم شده است ولی به هیچ وجه نمیتوان آن را ترجمه ای از جغرافیای وی دانست خوارزمی در این کتاب تقسیم بندی مطالب را به صورتی غیر از جغرافیای بطلمیوس انجام داده است و تحت تاثیر فرهنگ و باورهای ایرانی به تقسیم بندی اقلیم های هفت گانه گرایش دارددر حالی که بطلمیوس از بیست و یک ناحیه نام میبرد با وجود این ها باید گفت که خوارزمی برای نوشت کتاب صورت الارض کتاب جغرافیای بطلمیوس را پیش روی خود داشته است

کارهای خوارزمی در زمینه حساب و جبر :

کارهای خوارزی در زمینه حساب و جبر در تاریخ ریاضیات و از دیدگاه مسیر تکاملی ریاضیات اهمیت بسیار زیادی دارد

تالیف خوارزمی در باره حساب به نام

1.       حساب الهند

این کتاب تنها از طریق ترجمه لاتینی آن به ما رسیده است و نسخه منحصر به فرد این ترجمه به زبان لاتینی و با عنوان Algorithmi numero indorum  در کتابخانه دانشگاه کمبریج نگهداری میشود

این کتاب در پیشرفت بعدی ریاضیات در اروپای غربی و جنوبی نقشی اساسی داشته است زیرا اروپای غربی و جنوبی نقشی اساسی داشته است . زیرا اروپایی ها به وسیله آن با روش هندی عدد نویسی یعنی نمادهای ده گانه هندی با به کر بردن صفر و استفاده از نظام موضعی بودن رقم ها آشنا شدند

از آنجا که در اروپای غربی و جنوبی این شکل عدد نویسی را از کتابی یاد گرفتند که به زبان عربی نوشته شده بود و نویسنده آن نیز در کشور های عربی زبان زندگی میکرد رقم های هندی دستگاه عدد نویسی دهدهی را به اشتباه رقم های عربی نامیدند

خوارزمی مسئله هایی را که به معادله درجه اول منجر می شود از راه حسابی و با روش های یک فرضی و دو فرضی حل میکند روش یک فرضی همان روشی است که امروز هم با نام راه حل فرضی مورد استفاده قرار میگیرد و خوارزمی آن را از هندی ها گرفته است

روش دوم یعنی روش دو فرضی به این ترتیب بود که با فرض دو عدد دلخواه برای مجهول هر بار میزان اشتباه را به دست آورده و به کمک انها مقدار واقعی مجهول را محاسبه می کرد . اگر به زبان نمادهای امروزی جبر صحبت کنیم ، روش دو فرضی را میتوان به این ترتیب شرح داد

فرض کنید f(x) = p  ، که در آن f(x) تابعی خطی نسبت به x و p  مقدار تابت باشد در آغاز  x=a و سپس  x=b و به دست می اوریم

f(a) = A و f(b) = B

P-A را با E  و P-B را با K  نشان می دهیم در این صورت داریم

X = (bE – Ak)/(E – K)

البته به گمان خوارزمی رابطه ای که در اینجا به دست می آید و به یاری آن میتوان مقدار مجهول را پیدا کرد تصادفی است

1.       جبر

کتاب جبر خوارزمی نقشی بسیار اساسی در تاریخ ریاضیات داشته و نمونه مشخصی است از پژوهش های ریاضیدانان ایرانی در دوره ای از تکامل ریاضیات که سمتگیری کاربردی داشته است .این کتاب بعدها به زبان لاتین ترجمه شد و برای مدتی طولانی تنها کتاب درسی ریاضیات در اروپای غربی بود

برخی از مطالب این کتاب ، کارهای دیوفانت و دانشمندان هندی را به یاد می آورد و به همین مناسبت برخی گمان می بردند که خوارزمی از این سرچشمه ها استفاده می کرده است ، برخی از روش هایی که خوارزمی برای حل معادله به کار برده ما رو به یاد دیوفانت می اندازد ولی خوارزمی به هیچ وجه از کوتاه نویسی  که خاص جبر دیوفانت است استفاده نمی کند و اصطلاح های او را به کار نمی برد به جز این بررسی های تاریخی نشان داده است که آشنایی دانشمندان دربار خلیفه عربی با کارهای دیوفانت بعد از تنظیم کتاب خوارزمی بوده است

به همین ترتیب به دلیل اختلاف هایی که بین روش های خوارزمی با روش های دانشمندان هندی در حل معادله ها وجود دارد میتوان نتیجه گرفت که او در کتاب جبر و مقابله خود از روش های هندی هم پیروی نکرده است

جبر خوارزمی حتی از دیدگاهی که دنبال می کند ارتباطی با جبر یونانی ندارد یونانی ها در بخش عمده ای از کارهای خود هیچ ضرورتی نمیدیدند که به کاربرد مفهوم های عملی توجه کنند در حالی که خوارزمیدرست برعکس عمل میکرد و تلاش او در اینت جهت بود که علم را به خدمت زندگی بگمارد هدف علمی آن را بشناسد و بشناساند . جبر خوارزمی بخش های ویژه ای درباره تجارت ، تقسیم ارث و عمل کردن به وصیت ها دارد و بر خلاف یونانی ها که همه چیز را به هندسه منجر می کردند خوارزمی برخی از مسئله های هندسی را با یاری معادله حل میکند

ارزش علمی کار خوارزمی در این است که کتاب او تنها رساله ای درباره حل مسئله نیست بلکه خوارزمی الگوریتم حا معادله ها را مطرح میکند کاربرد آن را هم توضیح میدهد و هر جا لازم می بیند از روش های هندسی هم سود می جوید

واژه جبر که خوارزمی برای نامیدن این شاخه از دانش ریاضی انتخاب کرده است معرف درستی این اندیشه است . خوارزمی جبر را به معنای جبران کردن می گرفت که به زبان امروزی به معنای انتقال یک عدد با یک جمله منفی از یک سمت به سمت دیگر معادله است که آن را به عدد یا جمله ای با ضریب مثبت تبدیل می کند

در کنار واژه جبر به واژه مقابله بر میخوریم که معرف عمل دیگری در معادله است : معادل قرار دادن دو عبارت برابر در دو سمت معادله

بهاء الدین عاملی معروف به شیخ بهائی ریاضیدان آغاز سده شانزدهم میلادی خیلی خوب دو واژه جبر و مقابله را تعریف میکند ، شیخ بهائی می گوید :

قسمتی از معادله را که شامل مقدار منفی است ممیتوان حذف کرد و به طرف دیگر معادله افزود این عمل را جبر گویند جمله های مشابه را میتوان از دو طرف معادله حذف کرد این عمل مقابله است

عمل های جبر و مقابله به زبان امروزی ، عبارتند از انتقال جمله ای از یک سمت به سمت دیگر معادله – با تغیر علامت – و جمع جبری جمله های مشابه

در کتاب جبر خوارزمی راه حل معادله های درجه اول و دوم شرح داده شده است درست است که خوارزمی برای حل معادله های درجه دوم به ظاهر راه حل کلی نمیدهد و با تقسیم معادله های درجه دوم به پنج گونه مختلف برای هر کدام راه حلی جداگانه ارائه می کند ولی ضمن حل نمونه های عددی اغلب همان دستوری را دنبال میکند که امروز برای حا معادله های درجه دوم می شناسیم – نمونه معادله حل شده توسط خوارزمی و مقایسه با روش امروزی در صفحه 74 الی 79 کتاب نگاهی به تاریخ ریاضیات در ایران اثر پرویز شهریاری -

نام خوارزمی در آغاز با ترجمه کتاب  حساب الهند   او به اروپا رفت و الخوارزمی به صورت لاتینی شده آن الگوریتموس تبدیل شد و بعد ها به تدریج در تمامی اروپای غربی و جنوبی با نام الگوریتموس و بعد ها الگوریتم از راه عدد نویسی هندی آشنا شدند . ولی به تدریج این اصطلاح به هر دستگاه یا دنباله ای از محاسبه داده شد

به این نکته باید توجه کرد که واژه الگاریتم هیچ ربطی با واژه الگوریتم ندارد در ضمن الگوریتموس در آغاز در اروپای غربی به معنای محاسبه شمرده می شد و بعد ها به شاخه ای از منطق ریاضی شمرده شد

نامی که خوارزمی بر کتاب جبر خود گذاشته است امروز در همه زبان های زنده دنیا باقی مانده است : در زبان فرانسوی Algebre  ،  در زبان انگلیسی Algebra ، در زبان روسی  آلگبر  و غیره . میبینیم حتی حرف تعریف ال هم از ابتدای آن حذف نشده است

تا بیش از نیم سده پیش در ایران کتاب های درسی و غیر درسی جبر را با عنوان جبر و مقابله می نوشتند

یکی از کارهای پر ارزش خوارزمی قبل ار پیدایش نمادها و واژه های تازه پیدا کردن واژه و اصطلاح های مناسب در قلمرو جبر بود برای نمونه برای مجهول از واژه شیء استفاده می کرد و آن را درست به همان مفهومی که امروز از نماد X استفاده می کنیم به کار می برد . انتقال این واژه به اروپا و نوشتن آن به صورت X  در آغاز نماد x  و سپس سایر نماد ها را برای بیان مقدارهای مجهول به وجود آورد

از میان کتاب های خوارزمی تنها کتاب جبر او به همت زنده یاد حسین خدیو جم به فارسی بر گردانده شده است

کتاب جبر و مقابله خوارزمی دو بخش دارد که در بخش اول به حل مسئله هایی درباره شش نوع معادله صحبت میکند و راه حل ها همه جبری و گاه هندسی اند و در بخش دوم از کاربرد ها بحث میکند و نمونه هایی از مسئله هایی می آورد که بیشتر مربوط به تقسیم ارث و عمل به وصیت هاست

کتاب خوارزمی ابتدا در اروپا در قرن ششم – سده دوازدهم میلادی – توسط جراد کرمونایی ترجمه شد در همین سده ترجمه دیگری از رابرت چستری باز هم به زبان لاتین انجام گرفت و از قرن هشتم – قرن شانزدهم میلادی –  ابتدا توسط آدریان رومانوس و سپس دیگران کتاب را به زبان های مختلف اروپایی ترجمه کردند.

در اين مقاله مي آموزيم:

-اضطراب و استرس چيست؟

- راه هاي پيشگيري از اضطراب و استرس

- درمان اضطراب و استرس

و…

بقيه ي مقاله در ادامه ي مطالب

مقدّمه

منّت خدای را، عزَّ وَ جَلّ، که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت. هر نفسی که فرو می­رود، ممّد حیات است و چون بر می­آید مفرّح ذات. پس در هر نفسی دو نعمت موجود است و بر هر نعمتی شکری واجب.

از دست و زبان که برآید؟                                 کز عهده شکرش بدر آید؟

هدف از این نوشتار، آشنایی شما با ویژگی­های بهـشت و جهنّـم در قرآن است. به امید اینکه با خواندن این ویژگی­ها و تجسّم آن به زیبایی بهـشت و تاریکی و زشتی جهنّـم پی ببرید و راه درست که مقصد آن بهـشت است انتخاب کنید.

مطالبی زیادی در مورد بهـشت و جهنّـم در قرآن کریم آمده است و خداوند در این آیات متعدّد به ویژگی­ها و جلوه­های زیبای بهـشت و ویژگی­های زشت و بد جهنّـم اشاره کرده اند. به علّت زیاد بودن مطالب و این­که بهـشت از منظر قرآن و جهنّـم از منظر قرآن دو مقوله جدا است این مقاله را به دو بخش، بهـشت و جهنّـم تقسیم می­کنیم.

رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند:مارهایی هستند در جهنّم به بزرگی شتر! وقتی که مجرمی را نیش می‌زنند، تا چهل سال درد آن سـاکت نمی‌شود. این مارها برای کسانی هستند که در دنیا بخیل، بداخلاق و اذیّت کننده‌ی مردم بوده‌اند .

یکی از مسایل دیرینه در میان متکلمان اسلامی که همواره مورد بحث و گفتگو بوده است بحث خلقت بهشت و جهنم است و این که آیا این دو هم اکنون خلق شده‌اند و وجود دارند و یا این که خداوند بعداً این دو را خلق می‌کند و نیکوکاران را به بهشت و بدکاران را به جهنم می‌فرستد

بقيه در ادامه ي مطالب

جهنم چیست ؟

جهنم کانون قهر و غضب و خشم الهی است که طبق این آیه ، خداوند همه گناهکاران ، ستمگران ، کافران ، مشرکان ، منافقان و … را در آن جمع می کند و دارای ۷ درب و ۷ طبقه است که هر گناهکاری را به مقتضای گناهش در طبقه ای قرار خواهد داد

بقيه ي متن در ادامه ي مطالب

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند بخشنده مهربان

«1» إِنَّآ أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ «2» فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ «3» إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ

همانا ما به تو خیر کثیر عطا کردیم. پس براى پروردگارت نماز بگزار و (شتر) قربانى کن. همانا دشمن تو بى‏نسل و دم بریده است

بقيه ي در ادامه مطالب

متن در ادامه ي مطالب

احترام در خانواده Reviewed by Milad on Oct 26Rating: 5.0 احترام در خانوادهچکیده: تربیت یک فرایند مستمر و پیوسته بوده که هد ف نهایی آن کمال وسعادت انسان است و این کمال درمکتب ما همان قرب الهی است. و اهمیت آن به این خاطراست که کودک مانند مومی دردست ماست و ما هم می توانیم با تربیت درست اورا به انسانی تبدیل کنیم که خلیفه الله روی زمین باشد وهم به موجودی پست تر از حیوان تبدیل شود ، تربیت انواع مختلفی داشته وعوامل زیادی درآن نقش دارند ومتناسب با توانایی های فرد مقابل مراحل مختلفی دارد که دراین مقاله هر کدام از آن ها ذکر شده اند

بقيه متن را در ادامه ي مطالب بخوانيد

قوانین طلایی موفقیت در کنکور از دیدگاه رتبه های برتر

قانون اول- مفهوم درس را بیابید، حفظ نکنید. 

قانون دوم- در طول دوران تحصیل ، دروس را به شکل عمیق و تدریجی مطالعه کنید. 

قانون سوم-  هیچ وقت برای شروع دیر نیست . 

قانون چهارم- دوستان خوب در موفقیت شخص سهم مهمی دارند. 

قانون پنجم- آرامش مهمترین عامل موفقیت در کنکور است . 

قانون ششم- خودباری ، کلید موفقیت در کنکور است . 

قانون هفتم  بیاموزیم که از ثانیه هایمان نیز بهره ببریم . 

قانون هشتم  برای موفقیت یک ارادهء قوی با توکل واقعی به خدا نیاز دارید. 

قانون نهم- یک انگیزه بزرگ لازمهء یک ارادهء قوی است . 

قانون دهم- با اراده و تلاش ، ناتوانی بی معناست . 

قانون یازدهم- چاره کار درست درس خواندن است . 

قانون دوازدهم- دقت و تلاش رمز موفقیت است . 

قانون سیزدهم- نخستین گام شناخت استعداد و توان خویش است . 

قانون چهاردهم- بدون هدف گام برداشتن بی معنا است . 

قانون پانزدهم- تلاش و پشتکار رمز موفقیت است . 

قانون شانزدهم- برای موفقیت در کنکور باید نقاط ضعف را دید و اندیشید. 

قانون هفدهم- انتخاب هدف و تعیین مسیر اولین گام برای موفقیت می باشد.

قانون هیجدهم- موفقیت در کنکور حاصل مطالعه صحیح و فهم عمیق است . 

قانون نوزدهم- باید به دنبال علاقه بود. 

قانون بیستم- با دقت خواندن مهم است نه زیاد خواندن . 

به ادامه ي مطالب برويد و بخوانيد

کنایه ،به معنی پوشیده سخن گفتن وترک صراحت است . مثلا وقتی کسی در بحث با دیگری می گوید: من چندین پیراهن بیشتر از تو پاره کرده ام، به کنایه می گوید که : من بیشتر از تو عمر کرده ام  وتجربه بیشتری دارم. چون لازمه پاره کردن پیراهن های بیشتر ، داشتن سن وسال بیشتر است. هم چنین وقتی می گویند : او را به دنبال نخود سیاه فرستادم ، یعنی او را به دنبال چیزی نایاب فرستاده اند وبسیار خواهد گشت ونخواهد یافت.

کنایه هم در گفتار ومثل های مردم رواج دارد وهم در شعر ونثر به فراوانی به کار می رود. ونمونه هایی از این کنایات که در ادبیات فارسی ودر زبان مردم متداول است، به قرار زیر می باشد:

گندم نمای جو فروش: حیله گر وفریب کار

با حلوا حلوا گفتن دهن شیرین نمی شود: با سخن گفتن مشکلی حل نمی شود وعمل لازم است.

تا تنور گرم است باید نان را پخت : کار را باید به موقعش انجام داد.

چشم وگوش بسته : بی اطلاع.

پایت را به اندازه گلیمت دراز کن : حد خودت را بشناس.

کمر بستن: آماده شدن.

تا خرخره خوردن ،روی کسی را زمین انداختن ، شکم را صابون زدن  هم کنایه است.

 اغلب مثل های معروف نوعی کنایه هستند.

1-تکلیف دانش آموز : چند نمونه کنایه که در اینجا ذکر نشده پیدا کرده وبنویسید. 

2-با استفاده ازبرخی کنایات زیر،متن یا شعری بنویسید.

آب به دهنم خشک شد- رویش را زمین نزدم- شستم خبردارشد- قالب تنم بود- شش دانگ حواسم

پیش اوبود- شکمم را صابون زدم- بی دست وپا وپخمه- کاسه وکوزه مان یکی شده بود- کش رفتم- مثل

مرغ سربریده- چانه اش گرم شد- پشت دستم را داغ کردم- نو نوار شدم- تا خرخره خوردم- خم به ابرو

نیاورد- دماغ سوخته- شاخ در آوردم- سردماغ شدم- چند مرد حلاجی???

حس آمیزی

در اصطلاح ،از رهگذر آمیختن دو حس با یکدیگر ،ایجاد می شود . 

مثلا ، دیدن رنگ یا اندازه یاشکل ظاهری هر چیزی ،کار حقیقی حس

 بینایی است .اما "دیدن عطر" یا" شنیدن رنگ" ،" آواز روشن "و

" جیغ بنفش " کاربردی است مجازی ،از حواس بینایی وشنوایی،

 برای ادراک پدیده هایی"که در حوزه های آن حواس واقع نیستند .

 مثال :

 1- کسی نیست   بیا زندگی را بدزدیم   میان دو دیدار تقسیم کنیم

2- خبر تلخ    3- بوی بهبود     4- نگاه سرد        5 بهانه های رنگین

6- ترانه های (قصه های )شیرین                    7- بوی قیامت     

8 جواب تلخ  (بغض تلخ)  9- بوی نمناک علف    10-گفتار رنگین 

 11-سلام خشک  12-مرگ تلخ  13- بوی بهار     14- قیافه با نمک            

 15- از صدای سخن عشق ،ندیدم خوشتر.

• در بین موصوف و صفت  می توانیم حرف ی  بیاوریم .